Page 5 - Yidishe Tzeit - אידישע צייט
P. 5
²´» ¾´Ã ³µ´µ½ ¸²
¾É¿ ¸°Ç ²¸À¶³ ¾´¯±³ ¾´Ã ¼¸È»È ¸² ´Å
²´» ǸÁ³ °Ç »"ŵ ÇÁ¿·Ç´¯ ¯²´³¸
ĕď đĢ ěĞĎĜČĎĞĎĝĕđĤČ ĒĕČ ĤĞėĘĞđđ ěČĚĤĞĎĜđĕ ĤĞĥĕ'ďĕĝē ĤĞď
,ĦđĤĥė ěđČ ĔĕĕģĥĕďĕČ ěĘĞĔĥđĢģĞđđČ ĔĤČď ,ďđĘ ĔČĔĥ
ěĞĒĝĕđČ ěĥĕďĕČ ĤĕČ ğĕđČ ĔĠĚĞģĞĎ ĔČĐ ĤĞ ěđČ
̻³ʶ º»À ³·ºË Á»»¸ º¾ÄºË ¿»µ»Ã¹ Ä»»¸ º¸²¾Ê²Æ ¼»¾³Ä´Â² º²¶ ¶²Ê·¶ ¶Ê·À· ¿·ÈÄ Á·²´ ² ÁÄ··Ä´ Áʲ··Ä´ ɾÌ฻² ˵·¹ Á´»Ê²Æ
'»Ê² »Ì³Ë Ê"¶·À ¹"¶Ê¶ ̳ ,¶³·Ë¹¶ .ÁƲ¾ºÂ² ºÃ³¾Ä¸ ¸»² Á·² .ɶ³·À Ä´»µÊ»··ÉÊÄÀ ºÃ½Ä¶ »µ Á·Æ ÊÄ»»²
ºÂÊľĴ ÁÌ »³Ê º²¶ ,¾"¸ Á»»ºËÊij¾² Ì·µ¶»· ¶Ê·Ì ¾Ë ¶¾·Ä »À»ÉÀ· ¿»Â³Ê
º²¶ ¼²ÂÊĵ Á·² ,¾¾·½ Êĸ¾Ä³ ¿Ä»² ,ÁºÉÄ»²ÊĔ ËʲÆû·² Ä»»¸ ľ² ² ÁÄ··Ä´ ÊÄ ¸»² Êĵ·¸²³ ÁÌ »³Ê ²¾Æ·À¶ µ»Ã¹¶ Á·²´¶ ,É"¶Ê²³
¶³»Ë» Á·Æ »Â¹·Ê ¾¶ÂÀ þ² ºÂ»µÄ´ ÊÄ »µ Á»² Á²ºÄ´ Êĺʷ² ³Ê¶ º²¶ »É»µÈ Ì·µ¾·Ì³ Áĵ» ÊÄ´»µ¾²··Ä´ Ã"¹À· µ·¾ µ"³² ¾"ȸ Êĺʷ² ²µ·¶»
ÊÄ Ã²·· ¿Äµ½²Â ,Ì·ÄË º½²Â ĺÄĔË Ä½»¾ºÄ Á³»ÊËÄ´ º²¶ ÊÄ Á·² ,Ì·µ»Ã¹¶
.Éʳ »Â³³ ²¸¾Ä³ »µ»Ã¹µ ¶ÂºÉ Á·Æ ¿·»¶ ʵà Á´»ºÆĶ ² º´»µÂÄÄ´ º²¶ ² »»¸ ÁË»··È ,¿»É»µÈ Ì·µ¾·Ì ¾Ë ¿»ÊÆà .ʲ» 83 Á·Æ Êĺ¾Ä Á»² ,ÁÌ µ» Ì"·Ë
ʽËË» »Â³ ¾Ä³ É"¶Ê¶ Êij»² ÊÆÃ
ÊÄ º²¶ ¶Â·Ì¹ Á»»¸ ¼²Â ʲ» Ľ»¾ºÄ .¶Ê·Ì³ ¶Ä»´»· ¶µÀ̶ ÊÄÀ ·È ºÊ»ÆÄ´ º²¶ ¶Ê»ºĔ Á»»¸
É÷Ĕ Á'½Ê·µ ¶²Ê·¶¾ ¶½»Àà ÁÄÀ·É²³ .Ä"»¸ ³·Â»µÀ ÊÄË»'µ»Ã¹ ² »·¸² »·· ÄÃÄÊĺ»²
* »µ»Ã¹ Á·Æ ¶¹ĔËÀ ² Á·Æ ,Á²ÀÊĴ·»
.¾"ȸ Êĸ²·· »·¾¶ Ë"Ê´¶ ÁÊÀ Ê·µ¶ Êĺʷ² ³Ê¶ ¸»² ,¿Ä¾² Ê²Æ Á»»´·Èû·Ê² Áò¾Ë²³ º²¶ ,²¸¾Ä³
ÊÄ º²¶ ³»³² ¾Ì Á»² µÂ»É þ² Á»»¸ .µ»Ã¹ Êĸ¾Ä³ ÊÄ´»¾²À² Á² ÁÄ··Ä´ ĺĵÀÄÊÆÄ´Ĕ² ²¸² Á»² ³Ê þ² ÁÄ»µ
ÊÄ'º·ËĔ Á»»É ÁÄ··Ä´ ºË»Â ¸»² òµ Á·² ,"¶Ê·Ì¶ »µ·Ã»" Á»² ºÂÊľĴ ,¾"¸ Êĺʷ² ¶ËÀ »³Ê µ»Ã¹¶ ,Êĺ²Æ ¾»Æ»·¸² ºÊ²µ º²¶ Á·² - µ·¾ »·· º²ºË
ÊÄ»»² º¾»»ÈÊĵ ÃÄ »·· º»·¾ ,ÊÄ¶Ê²Æ ,¶³»Ë» ÊÄ˸»··Ä²Ĕ »µ Á»² ¼²ÂÊĵ »³Ê É"¶Ê¶ ¾Ë ·Ì»³ »ÂÀ²ÂÀ ÁÄ··Ä´ ¸»²
º¾²Àĵ ¼»¸ º²¶ ò·· ¶È·³É »µ Á·Æ Á'º»À ÊË·ÉÀ Áʲ··Ä´ ¸»² ÊÄ ·²·· µ»Ã¹¶ ,ĵ»»¸ Á»»¸ .Ä"»¸ ²¸¾Ä³À Áʶ² .Ì·µ¶»¾· ¶Ê·Ì¾ Á²ºÄ´Æ»·²
ÁÄ··Ä´ ¸»²'à .Êĸ²·· ³Ê¶ »»³ ºÊÄ¶Ê²Æ Á»»ºË»··Ä¾ ¾²É¸¹» »³Ê È"¶´¶ ,¹»´ËÀ ÁÄ··Ä´ ¸»² ,¾"¸ Êĺʷ² Ë»Êij »³Ê
ò·· ,¿»µÀ·¾ Ä´»Ã»»¾Æ ʲ´ Á·Æ ÄĔ·Ê´ ² º´»»¾Ä´Â»»Ê² ¼»¸ ÊÄ º²¶ ºÊ²µ .¾"ȸ µÂ²ºË·È Á³²¶ ò·· »µ ÁË»··È Ä´»µÊ»··ÉÊÄÀ »µ Á·Æ û»² ¼²Â
Å»·² ºÊÄ¶Ê²Æ »»¸ º²¶ Êĸ²·· ³Ê¶ Ľ»¾ÂÄ··Ä´ »µ ¼²Â Á·² ,¶½¾¶¶ µ·À»¾³ ³Ê Êĸ¾Ä³ ¿ÄÂ·Æ ¶¾È¶ »µ º´ÂÄʳĴ ¸² ,ÁÄ··Ä´ ¸»² Êĺʷ² ³Ê¶ Á·Æ Á½²¸
Á·² ,¼·ÊÄ Á¹¾·Ë³ Å»Ä÷ Å»Äà ÁµÄ» Á² º²¶Ä´ ÊÄ º²¶ ¶³»Ë»¶ »ÊµÃ ³·Ê»É º»À Á³Ä´Ä´Ĕ² ¼»¸ º²¶ ÊÄ Ëº²½
¼»¸ º²¶ ÊÄ Ã²·· ¿Äµ½²Â ºËÊÄ º»À ¶½¾¶ µ·À»¾³ ʵà ¿ÄÂÄ´»»² .¶À¹¾À º¾Ä·· ĺ»»··È »µ »»³ ÊÄ ¸»² ,ÁºÉÄ»²ÊĔ ºÊ²Ã ÄÊĵ² Á·²
ºÂÄÉÄ´ òµ Á³²¶ »»¸ ¸² º´»»ÈÊij»² ÁÄÂĸ »»¸ Á·Æ ¾»»º ò·· ,¿»Ê·¹³ ÄÊĵ²
¶²Ê·¶ »Ê·À· ¿»Â³Ê Áʲ··Ä´ ¼»·² º´Ä¾Æ ºÃ³¾Ä¸ Êĺʷ² ³Ê¶
Ä»»¸ Á·Æ ̷·ʽ¸ ÁÊĵ¾»Ë ´»µÂĺË
.¾²ÊË»³ ,³»³² ¾Ì Ä´»¾²À² »µ Á»² Áʲ»-Êĵ»É
¿ÄÂ·Æ ³·ºË Á³Ä - ¿Ä¶ µ¹² '¹Ê Å»·²
»µ Á»² ºÂÊľĴ º²¶ ÊÄ ÁÄ·· ¼»·² »µ Á³Ä ºÊ²¶ Á·² ,³Ê Êĸ¾Ä³ Á´»¾»»¶
ºË»Â ÊÄ º²¶ ,¶³»Ë» ÊÄ˸»··Ä²Ĕ ¿¹ÂÀ ÄË·¶» »³Ê É÷Ĕ¶ Á·²´¶ Á·Æ ¶Ê»µ
¿»À» »µ Å»·² ÁÊ²Æ ·È ÁÄ··Ä´ ÊÌ··À Å»·² - ÄË·¶» »Ê³µ ¾Ä³ ¾"ȸ ´ÊijÂÊÄ
ºÉ·ÉĴû·Ê² ¼²Ã ² º²¶ ÊÄ ÁÄÀÄ··
.³»³² ¾Ì Á»»É ³Ê Êĸ¾Ä³ ¿·È ¿»²Ê·Â ÊIJ»È»¾²´ ÊÄË»ºÂĺ»·² Á² þ²
¾²À² ¿»² º²¶ ¹»´ËÀ Êĵ ÁÄ·· .É÷Ĕ
Êĸ¾Ä³ ¿»»³ ºÄ¸ ÊÄ Ã²·· º´ÄÊÆÄ´
:ºÊÄƺÂÄÄ´ Ê·¹³ ÊĴ·» Êĵ º²¶ ?³Ê ¿ÄÂ·Æ ¶¾È¶¶ à¿Äµ Êij»² ¼»·²
¿Äµ Êij»² ´»µÂÄºË ºµÄÊ ¹»´ËÀ Êĵ º²¶ ĵ»»¸ Á»»¸ Á½¾Ä·· Á»² ,³Ê Êĸ¾Ä³
»½ ¿µ²¶ ¶»¹» ·µ³¾ ¿¹¾¶ ¾Ä ²¾" É·ÃĔ Êĺʷ² ³Ê¶ º²¶ ,ľ²Ê ² º¾»ĔËÄ´
ÊĶ ¶³»Ë» »µ Á»² ;"'¶ »Ĕ ²È·À ¾½ ¾Ä ¼»·² º²¶ ÊÄ Á½¾Ä·· Á»² ,¼·³ ² Á³»ÊËÄ´
ÁĴ·´»µ¾·Ë²³ Ä˾²Æ »µ ÁÆʲ··Ä´Ĕ²
!òµ ¼»² ¶Ä¸ ³Ê ¿»»³ Êij² ,òµ ¼»² »µ »»¸ ÁË»··È ,¶ËÊĔ ÄÂÄ» º»À Ì·½»»Ë³
»³Ê Êĵ ¸² ¿»ÊÉ·¹ Ä»»ÊÆ Á·Æ ¿»ÊÉË
*
åÄ´Æ»·² º²¶ ÊÄ Ã²·· ¿Äµ½²Â
·¸¸Å Áȸ²¸¯
¶"ÁÈÉ Éƶ
¾É¿ ¸°Ç ²¸À¶³ ¾´¯±³ ¾´Ã ¼¸È»È ¸² ´Å
²´» ǸÁ³ °Ç »"ŵ ÇÁ¿·Ç´¯ ¯²´³¸
ĕď đĢ ěĞĎĜČĎĞĎĝĕđĤČ ĒĕČ ĤĞėĘĞđđ ěČĚĤĞĎĜđĕ ĤĞĥĕ'ďĕĝē ĤĞď
,ĦđĤĥė ěđČ ĔĕĕģĥĕďĕČ ěĘĞĔĥđĢģĞđđČ ĔĤČď ,ďđĘ ĔČĔĥ
ěĞĒĝĕđČ ěĥĕďĕČ ĤĕČ ğĕđČ ĔĠĚĞģĞĎ ĔČĐ ĤĞ ěđČ
̻³ʶ º»À ³·ºË Á»»¸ º¾ÄºË ¿»µ»Ã¹ Ä»»¸ º¸²¾Ê²Æ ¼»¾³Ä´Â² º²¶ ¶²Ê·¶ ¶Ê·À· ¿·ÈÄ Á·²´ ² ÁÄ··Ä´ Áʲ··Ä´ ɾÌ฻² ˵·¹ Á´»Ê²Æ
'»Ê² »Ì³Ë Ê"¶·À ¹"¶Ê¶ ̳ ,¶³·Ë¹¶ .ÁƲ¾ºÂ² ºÃ³¾Ä¸ ¸»² Á·² .ɶ³·À Ä´»µÊ»··ÉÊÄÀ ºÃ½Ä¶ »µ Á·Æ ÊÄ»»²
ºÂÊľĴ ÁÌ »³Ê º²¶ ,¾"¸ Á»»ºËÊij¾² Ì·µ¶»· ¶Ê·Ì ¾Ë ¶¾·Ä »À»ÉÀ· ¿»Â³Ê
º²¶ ¼²ÂÊĵ Á·² ,¾¾·½ Êĸ¾Ä³ ¿Ä»² ,ÁºÉÄ»²ÊĔ ËʲÆû·² Ä»»¸ ľ² ² ÁÄ··Ä´ ÊÄ ¸»² Êĵ·¸²³ ÁÌ »³Ê ²¾Æ·À¶ µ»Ã¹¶ Á·²´¶ ,É"¶Ê²³
¶³»Ë» Á·Æ »Â¹·Ê ¾¶ÂÀ þ² ºÂ»µÄ´ ÊÄ »µ Á»² Á²ºÄ´ Êĺʷ² ³Ê¶ º²¶ »É»µÈ Ì·µ¾·Ì³ Áĵ» ÊÄ´»µ¾²··Ä´ Ã"¹À· µ·¾ µ"³² ¾"ȸ Êĺʷ² ²µ·¶»
ÊÄ Ã²·· ¿Äµ½²Â ,Ì·ÄË º½²Â ĺÄĔË Ä½»¾ºÄ Á³»ÊËÄ´ º²¶ ÊÄ Á·² ,Ì·µ»Ã¹¶
.Éʳ »Â³³ ²¸¾Ä³ »µ»Ã¹µ ¶ÂºÉ Á·Æ ¿·»¶ ʵà Á´»ºÆĶ ² º´»µÂÄÄ´ º²¶ ² »»¸ ÁË»··È ,¿»É»µÈ Ì·µ¾·Ì ¾Ë ¿»ÊÆà .ʲ» 83 Á·Æ Êĺ¾Ä Á»² ,ÁÌ µ» Ì"·Ë
ʽËË» »Â³ ¾Ä³ É"¶Ê¶ Êij»² ÊÆÃ
ÊÄ º²¶ ¶Â·Ì¹ Á»»¸ ¼²Â ʲ» Ľ»¾ºÄ .¶Ê·Ì³ ¶Ä»´»· ¶µÀ̶ ÊÄÀ ·È ºÊ»ÆÄ´ º²¶ ¶Ê»ºĔ Á»»¸
É÷Ĕ Á'½Ê·µ ¶²Ê·¶¾ ¶½»Àà ÁÄÀ·É²³ .Ä"»¸ ³·Â»µÀ ÊÄË»'µ»Ã¹ ² »·¸² »·· ÄÃÄÊĺ»²
* »µ»Ã¹ Á·Æ ¶¹ĔËÀ ² Á·Æ ,Á²ÀÊĴ·»
.¾"ȸ Êĸ²·· »·¾¶ Ë"Ê´¶ ÁÊÀ Ê·µ¶ Êĺʷ² ³Ê¶ ¸»² ,¿Ä¾² Ê²Æ Á»»´·Èû·Ê² Áò¾Ë²³ º²¶ ,²¸¾Ä³
ÊÄ º²¶ ³»³² ¾Ì Á»² µÂ»É þ² Á»»¸ .µ»Ã¹ Êĸ¾Ä³ ÊÄ´»¾²À² Á² ÁÄ··Ä´ ĺĵÀÄÊÆÄ´Ĕ² ²¸² Á»² ³Ê þ² ÁÄ»µ
ÊÄ'º·ËĔ Á»»É ÁÄ··Ä´ ºË»Â ¸»² òµ Á·² ,"¶Ê·Ì¶ »µ·Ã»" Á»² ºÂÊľĴ ,¾"¸ Êĺʷ² ¶ËÀ »³Ê µ»Ã¹¶ ,Êĺ²Æ ¾»Æ»·¸² ºÊ²µ º²¶ Á·² - µ·¾ »·· º²ºË
ÊÄ»»² º¾»»ÈÊĵ ÃÄ »·· º»·¾ ,ÊÄ¶Ê²Æ ,¶³»Ë» ÊÄ˸»··Ä²Ĕ »µ Á»² ¼²ÂÊĵ »³Ê É"¶Ê¶ ¾Ë ·Ì»³ »ÂÀ²ÂÀ ÁÄ··Ä´ ¸»²
º¾²Àĵ ¼»¸ º²¶ ò·· ¶È·³É »µ Á·Æ Á'º»À ÊË·ÉÀ Áʲ··Ä´ ¸»² ÊÄ ·²·· µ»Ã¹¶ ,ĵ»»¸ Á»»¸ .Ä"»¸ ²¸¾Ä³À Áʶ² .Ì·µ¶»¾· ¶Ê·Ì¾ Á²ºÄ´Æ»·²
ÁÄ··Ä´ ¸»²'à .Êĸ²·· ³Ê¶ »»³ ºÊÄ¶Ê²Æ Á»»ºË»··Ä¾ ¾²É¸¹» »³Ê È"¶´¶ ,¹»´ËÀ ÁÄ··Ä´ ¸»² ,¾"¸ Êĺʷ² Ë»Êij »³Ê
ò·· ,¿»µÀ·¾ Ä´»Ã»»¾Æ ʲ´ Á·Æ ÄĔ·Ê´ ² º´»»¾Ä´Â»»Ê² ¼»¸ ÊÄ º²¶ ºÊ²µ .¾"ȸ µÂ²ºË·È Á³²¶ ò·· »µ ÁË»··È Ä´»µÊ»··ÉÊÄÀ »µ Á·Æ û»² ¼²Â
Å»·² ºÊÄ¶Ê²Æ »»¸ º²¶ Êĸ²·· ³Ê¶ Ľ»¾ÂÄ··Ä´ »µ ¼²Â Á·² ,¶½¾¶¶ µ·À»¾³ ³Ê Êĸ¾Ä³ ¿ÄÂ·Æ ¶¾È¶ »µ º´ÂÄʳĴ ¸² ,ÁÄ··Ä´ ¸»² Êĺʷ² ³Ê¶ Á·Æ Á½²¸
Á·² ,¼·ÊÄ Á¹¾·Ë³ Å»Ä÷ Å»Äà ÁµÄ» Á² º²¶Ä´ ÊÄ º²¶ ¶³»Ë»¶ »ÊµÃ ³·Ê»É º»À Á³Ä´Ä´Ĕ² ¼»¸ º²¶ ÊÄ Ëº²½
¼»¸ º²¶ ÊÄ Ã²·· ¿Äµ½²Â ºËÊÄ º»À ¶½¾¶ µ·À»¾³ ʵà ¿ÄÂÄ´»»² .¶À¹¾À º¾Ä·· ĺ»»··È »µ »»³ ÊÄ ¸»² ,ÁºÉÄ»²ÊĔ ºÊ²Ã ÄÊĵ² Á·²
ºÂÄÉÄ´ òµ Á³²¶ »»¸ ¸² º´»»ÈÊij»² ÁÄÂĸ »»¸ Á·Æ ¾»»º ò·· ,¿»Ê·¹³ ÄÊĵ²
¶²Ê·¶ »Ê·À· ¿»Â³Ê Áʲ··Ä´ ¼»·² º´Ä¾Æ ºÃ³¾Ä¸ Êĺʷ² ³Ê¶
Ä»»¸ Á·Æ ̷·ʽ¸ ÁÊĵ¾»Ë ´»µÂĺË
.¾²ÊË»³ ,³»³² ¾Ì Ä´»¾²À² »µ Á»² Áʲ»-Êĵ»É
¿ÄÂ·Æ ³·ºË Á³Ä - ¿Ä¶ µ¹² '¹Ê Å»·²
»µ Á»² ºÂÊľĴ º²¶ ÊÄ ÁÄ·· ¼»·² »µ Á³Ä ºÊ²¶ Á·² ,³Ê Êĸ¾Ä³ Á´»¾»»¶
ºË»Â ÊÄ º²¶ ,¶³»Ë» ÊÄ˸»··Ä²Ĕ ¿¹ÂÀ ÄË·¶» »³Ê É÷Ĕ¶ Á·²´¶ Á·Æ ¶Ê»µ
¿»À» »µ Å»·² ÁÊ²Æ ·È ÁÄ··Ä´ ÊÌ··À Å»·² - ÄË·¶» »Ê³µ ¾Ä³ ¾"ȸ ´ÊijÂÊÄ
ºÉ·ÉĴû·Ê² ¼²Ã ² º²¶ ÊÄ ÁÄÀÄ··
.³»³² ¾Ì Á»»É ³Ê Êĸ¾Ä³ ¿·È ¿»²Ê·Â ÊIJ»È»¾²´ ÊÄË»ºÂĺ»·² Á² þ²
¾²À² ¿»² º²¶ ¹»´ËÀ Êĵ ÁÄ·· .É÷Ĕ
Êĸ¾Ä³ ¿»»³ ºÄ¸ ÊÄ Ã²·· º´ÄÊÆÄ´
:ºÊÄƺÂÄÄ´ Ê·¹³ ÊĴ·» Êĵ º²¶ ?³Ê ¿ÄÂ·Æ ¶¾È¶¶ à¿Äµ Êij»² ¼»·²
¿Äµ Êij»² ´»µÂÄºË ºµÄÊ ¹»´ËÀ Êĵ º²¶ ĵ»»¸ Á»»¸ Á½¾Ä·· Á»² ,³Ê Êĸ¾Ä³
»½ ¿µ²¶ ¶»¹» ·µ³¾ ¿¹¾¶ ¾Ä ²¾" É·ÃĔ Êĺʷ² ³Ê¶ º²¶ ,ľ²Ê ² º¾»ĔËÄ´
ÊĶ ¶³»Ë» »µ Á»² ;"'¶ »Ĕ ²È·À ¾½ ¾Ä ¼»·² º²¶ ÊÄ Á½¾Ä·· Á»² ,¼·³ ² Á³»ÊËÄ´
ÁĴ·´»µ¾·Ë²³ Ä˾²Æ »µ ÁÆʲ··Ä´Ĕ²
!òµ ¼»² ¶Ä¸ ³Ê ¿»»³ Êij² ,òµ ¼»² »µ »»¸ ÁË»··È ,¶ËÊĔ ÄÂÄ» º»À Ì·½»»Ë³
»³Ê Êĵ ¸² ¿»ÊÉ·¹ Ä»»ÊÆ Á·Æ ¿»ÊÉË
*
åÄ´Æ»·² º²¶ ÊÄ Ã²·· ¿Äµ½²Â
·¸¸Å Áȸ²¸¯
¶"ÁÈÉ Éƶ
