Page 5 - Yidishe Tzeit - אידישע צייט
P. 5
¾ÇÆ ¸º
´¸¿Ã§ Ç´¯
º²¶ Ê·¹³ ² ¸² Áʲ··Ä´ Ê»·²··Ä´ ¾±¸´¯ Á±¸»¸¸³ Á"¸µ °Ç ÇÁ´´¯¿¸È ¾±¸»¸¸³ ¾´Ã ·Ç¯´´ À¯² ·¿¯Æ¯° µ¸¯ ÀÁ
÷ÉÊ»È ² ·È Á'»³Ê ¿Äµ ÁÄÀÄ º¾²··Ä´ Ç°¸² Çȯ ¯´³" Æ"È» ɴǸ½µ ¸² ¾¸¯ ¾±¯µ Ǹ½ À¯´´ ¼Á² ¸´¯
Á»»É ÁÄÀ·ÉĴ² ÁÄÂĸ »»¸ ÁÄ·· Ì·»¹ Á·Æ »µ ÁĸĴû·Ê² ¼»¸ º²¶ ÉʲºË ʲ´ ¯ µ¸¯ "Ç°¸²" ,"´É¯Å ²Á´ ´¯´°½ ´È²Æ» Ç´½È ´É»´±À ¼Á»
² ÁÄ··Ä´ ¸»² ºÊ²µ ò·· ,º·´»Ã Á³²¶ ò·· Á´»·² »µ Á·Æ ¶Ë·µÉ ¼¸½Á Ç°²¸" Æ´Àç ¾¸¯ ·¸¸·È ÀÁ ¸´´ ¸´µ¯ ,³±³¿³ ¾´Ã ¾´È»
Êĵ ÁÄ·· .¿»Ë· ¿»Ë² Á·Æ Ì·³·ÊÄÌ ¶Ê·È Ã'»³Ê ¿Äµ Á·Æ Áº½»·¾Ä´Ã»·Ê² ´Å ¸´¯Ç µ¸¯ ÇÁ² ǯ¿ ,"´É»´±À ¼Á» Ç°¸² Çȯ ¯´³" ;"´¿¸É¶É
ÊÄ º²¶ ºÊĶĴ òµ º²¶ º"·»µÉ ,ÁºÂ²À²»µ Ä´»µÂ¾²ÊºË »»··È »·· »·¸² ´¯´°½ ´È²Æ» Ç´½È" °¸´¯ ,Æ»¯Ã ¾È¸²¸¯ ¾'ǯà ±¸³¿½ ¯ ¾¸¸µ
·µ" ,º´²¸Ä´ Á·² Ê·¹³ ¿ÄÂÄ» Á´»ÊËĴ² »µ Á»² ÁĴ·ʵĴ»»Ê² Á³²¶ Á·² µ¸° ·¿±´¸ ¾¸¸µ ¾´Ã ³È´²Æ ·¸½ ¾·¸³Á±Ã§ ¯ µ¸¯ ÇÁ µ¯ ,"´É¯Å ²Á´
Ä´»¾»»¶ º²¶ Ë»'¾²·» Á»»À ¸² ºÃ»»·· ÊÄ·· .µ»² ² Á·Æ ¶ÀË »µ Á·Æ ÁË»ÂÄÆ»º
Á»¶² º¾²··Ä´ ¿»² ºÃ²¶ ·µ Á·² ,Á´»·² ¶Ê·È Ã'»³Ê ¿Äµ ÁĸĴ ʲ º²¶ ÃÄ .ÇÁ·»Á ¾¸¸µ
òµ º²¶ ,Á´»·² Ä´»µÂ¾²ÊºË Ä»»¸ º»À
..."!?ÁÊ»Æ »·· ,¿Ë·Ê ÁÉʲºË ² º½²ÀÄ´ ¿»² Å»·² "´É¯Å ²Á´ ´¯´°½ ´È²Æ» Ç´½È" ¾´Ã ³¿¸¶° Á±¸µ¯² ¸² ¾¸¯
Ê»µ² ÊÆà Á»² ¾"¹Àʶ ·Â»³Ê º³»»ÊË ÃÄ ¾'ø´¯ ·¿º¸¸ÅÁ±À¸´¯ ¾Á´´Á± Á"¸µ ǯ½·¯À½ È´²Æ³ ´¿¸°Ç µ¸¯
Á·Æ º¾»»ÈÊĵ Á³²¶ ¿»µ»Ã¹ ĺ¾² ÁÄÀ·É ò·· Á¾²ÊºË »µ ¸² ,¿·ÊÀ³ ¾¸¸µ ·¸½ ·¿¯Æ¯° ¾Á´´Á± ÇÁ µ¸¯ ¾¯ ·¿±´¸ ¾¸¸µ ¾´Ã .¾Ã´¯ ¾·ÀºÁ³
ÌÊ»ÀË Á·² ¶Ë·µÉ Ä´»µ¾²··Ä´ »µ Á·Æ Á¾²ÊºË »µ ÁÄÂĸ Á´»·² »µ Á·Æ û·Ê² ¾°¯³ ¼¸Æ¸²Å ¾´¯ ¼¸¿´¯± .³Ç³·´ ³È´²Æ Áº¸»¿Á´´Á±ÇÁÀ¸´¯
Á'»³Ê Á'Æ»·² ÁĸĴ º²¶'À ò·· ¿»Â»Ä¶ Á»»¸ Á² ¼»¸ ºÄ¸ É»µÈ ² Å»·² .¶ÀË Êĵ ·¯³ ³È´²Æ Á±¸µ¯² ¸² ·¸½ ¾´¯ ,³È´²Æ ¾¸¸µ ¸´¯ ·±¯µÁ± É´²Á
¼»¸ º²¶ ÊÄ º»»·· »·· ,Á² ¸»»··µÂ»É Á·Æ ´»¸Ã¯ .¾Ç¯¸ Á·ÅÁ» Á¿¸¸µ µ¸° »¯Çȸ »»º ¼Á² ·¿¸¸Èǯà ÇÁ
.ò´ »µ Å»·² ´»µÂÄ»»´ Á´»·² »µ Áº»¶Ä´ .Á´»·² Ä´»¾»»¶ Ä»»¸ Å»·² ¶Ë·µÉ À¿'¸°Ç ¼Á² ·Æ´ÆÁ±¿¯ ·¯³ À¯´´ È·¿Á½ ÇÁ'·´Èç ÇÁ²Á¸
»µ Á³»·¶Ä´Æ»·² ºË»Â ¾²À»»É º²¶ ÊÄ Áº»Á´´ ³È´²Æ ¾´Ã ¾»¯Ç·È ¸² ·Ç¸Ã§ ÈÁ± ·¯³ ³Ç´Å Á±¸»¸¸³
ºË»Â ¾²À»»É º²¶ Á·² Á´»·² ¼·Ê³ 'Ê È"¶Ê¶ º¾»»ÈÊĵ º²¶ ÃÄ
Ì·À² 'µ Ä»»¸ Á·Æ ºÉ·ÉĴû·Ê² ¸»² ÊÄ ¸² ,¿»¾Ë·Ê» Á·Æ ¾"¸ ÊÄ»À¾²¶ .¼¸¿Ã§ ¾¸¸µ ¾´Ã À¸´Ç¯ ¾Å¯Çç È
ÊÄ ¸»² ´»µÂÄºË .ò´ »µ Å»·² ´»µÂÄ»»´ ¼²Â ¸»² »³Ê Êĵ ÁÄ·· »»³Êĵ ÁÄ··Ä´
.ò´ »µ Å»·² º»»É¾ÄÂË ² º»À ÁĴ²´Ä´ ,ÄÂʲº Á»² ʲ» º½² Á·Æ µÂ»É ² ÁÄ··Ä´ ¾Á´´Á± Á¸Ã§ Ƚ ¸°Ç ÇÁ² ·¯³ ³È´²Æ ÁÀ¸´Ç± ¾¸¸µ ·¸½
»µ Å»·² ÁĸĴ ¼»·² ÁÄÀ º²¶ òµ É"¶´¶ Êĵ·Ê³ Á»»¸ Á·Æ ¶Â·Ì¹ »µ »»³ °¸È³ ¼¸°Ç´ ,ÇÁÅÇÁ³ Áȸ²¸¯ ÇÁ·¿µ¸´· ¸´¯ ³Ç³·´ ³È´²Æ
² ÁÄ··Ä´ Á»·Ë ¸»² ÊÄ ÁÄ·· Áʲ» ÄÊĺ¾Ä ʵÃÀ Êĵ ·²·· ,Ä"»¸ ¿»»¹ »ÈÄ ¾Ä³ ¼´Å ¾Ç¯´´Á± °ÇÆÉ¿ ¼¸¯ ¹Ç´² ¾Á¿Áµ ¾²¸¯ ÇÁ·¿µ¸´· Á»¸Ã .¾´Á½
¸»² ÊÄ Á·² ¿»µ»Ã¹ Ê帻·º Á·Æ »³Ê ÊÄ´»¾»»¶ Êĵ ÁÄ··Ä´ ¸»² Á»Ë·µ»É
º´Ä¾Æ ¾²À ¾»Æ .ò´ »µ Å»·² ÁĴ²´Ä´ ÁĸĴ º²¶ ÊÄ ÁÄ·· .Ä"»¸ ³Ê ÊÄ··²Â»Ë .¾°Á» ȸ²¸¯ ±¸»¸¸³ ¯ ¾Ç¸Ã ´Å ,ÇÁÃÁȯ°
ÁÊÄºË Á'Æ»·² º·¶ Á»»¸ ÁÄ»ÈĔ²Ê² ÊÄ ¼»¸ ÊÄ º²¶ Á'»³Ê Á·Æ ¶Ê·È »µ
.̷ʷò Ì·»²Ê Á·Æ Áº»¶Ä´Ĕ² Á»»¸ ·È »µ½ Ä´»¾»»¶ º²¶ µÂ»É òµ" ,ºÉ»ÊµÄ´Ã»·² ·¸¸Å Áȸ²¸¯
µ»¶ÃÀ ²³Ê ²Ê³´ Á²À »¸¹ É·Ĕ ."Á´»·² ·"ÁÈÉ °ÆÁ
˻˻¶ µ»Ã¹¶ º¾»»ÈÊĵ º²¶ ÃÄ
¸»² ÊĽ¾Ä·· ,¶"Ä »··Ä¾ ¶µ·¶» ¿»»¹ 'Ê .·¶»»¾Ä
ÊÄ ¸² ,º"·» ÌË·µÉ Á·Æ µ»À¾Ì ² ÁÄ··Ä´
Á»»¾É þ² Á'»³Ê ¿Äµ ÁĸĴ ¾²À² º²¶ 'Ê ´"¶Ê¶ º¾»»ÈÊĵ ¼»·² º²¶ »·¸²
ÃÄ .¸»·¶ Á»»¸ ¿·Ê² ¼»¸ º»»Êµ ÊÄ »·· µÂ»É º"·» ÌË·µÉ Á·Æ µ»À¾Ì ² ,¾"¸ Á¶½ ¿»»¹
º"·»µÉ Êĵ ¸»² ¾²À»»² ¸² ,º·´»Ã Á»²
´¸¿Ã§ Ç´¯
º²¶ Ê·¹³ ² ¸² Áʲ··Ä´ Ê»·²··Ä´ ¾±¸´¯ Á±¸»¸¸³ Á"¸µ °Ç ÇÁ´´¯¿¸È ¾±¸»¸¸³ ¾´Ã ·Ç¯´´ À¯² ·¿¯Æ¯° µ¸¯ ÀÁ
÷ÉÊ»È ² ·È Á'»³Ê ¿Äµ ÁÄÀÄ º¾²··Ä´ Ç°¸² Çȯ ¯´³" Æ"È» ɴǸ½µ ¸² ¾¸¯ ¾±¯µ Ǹ½ À¯´´ ¼Á² ¸´¯
Á»»É ÁÄÀ·ÉĴ² ÁÄÂĸ »»¸ ÁÄ·· Ì·»¹ Á·Æ »µ ÁĸĴû·Ê² ¼»¸ º²¶ ÉʲºË ʲ´ ¯ µ¸¯ "Ç°¸²" ,"´É¯Å ²Á´ ´¯´°½ ´È²Æ» Ç´½È ´É»´±À ¼Á»
² ÁÄ··Ä´ ¸»² ºÊ²µ ò·· ,º·´»Ã Á³²¶ ò·· Á´»·² »µ Á·Æ ¶Ë·µÉ ¼¸½Á Ç°²¸" Æ´Àç ¾¸¯ ·¸¸·È ÀÁ ¸´´ ¸´µ¯ ,³±³¿³ ¾´Ã ¾´È»
Êĵ ÁÄ·· .¿»Ë· ¿»Ë² Á·Æ Ì·³·ÊÄÌ ¶Ê·È Ã'»³Ê ¿Äµ Á·Æ Áº½»·¾Ä´Ã»·Ê² ´Å ¸´¯Ç µ¸¯ ÇÁ² ǯ¿ ,"´É»´±À ¼Á» Ç°¸² Çȯ ¯´³" ;"´¿¸É¶É
ÊÄ º²¶ ºÊĶĴ òµ º²¶ º"·»µÉ ,ÁºÂ²À²»µ Ä´»µÂ¾²ÊºË »»··È »·· »·¸² ´¯´°½ ´È²Æ» Ç´½È" °¸´¯ ,Æ»¯Ã ¾È¸²¸¯ ¾'ǯà ±¸³¿½ ¯ ¾¸¸µ
·µ" ,º´²¸Ä´ Á·² Ê·¹³ ¿ÄÂÄ» Á´»ÊËĴ² »µ Á»² ÁĴ·ʵĴ»»Ê² Á³²¶ Á·² µ¸° ·¿±´¸ ¾¸¸µ ¾´Ã ³È´²Æ ·¸½ ¾·¸³Á±Ã§ ¯ µ¸¯ ÇÁ µ¯ ,"´É¯Å ²Á´
Ä´»¾»»¶ º²¶ Ë»'¾²·» Á»»À ¸² ºÃ»»·· ÊÄ·· .µ»² ² Á·Æ ¶ÀË »µ Á·Æ ÁË»ÂÄÆ»º
Á»¶² º¾²··Ä´ ¿»² ºÃ²¶ ·µ Á·² ,Á´»·² ¶Ê·È Ã'»³Ê ¿Äµ ÁĸĴ ʲ º²¶ ÃÄ .ÇÁ·»Á ¾¸¸µ
òµ º²¶ ,Á´»·² Ä´»µÂ¾²ÊºË Ä»»¸ º»À
..."!?ÁÊ»Æ »·· ,¿Ë·Ê ÁÉʲºË ² º½²ÀÄ´ ¿»² Å»·² "´É¯Å ²Á´ ´¯´°½ ´È²Æ» Ç´½È" ¾´Ã ³¿¸¶° Á±¸µ¯² ¸² ¾¸¯
Ê»µ² ÊÆà Á»² ¾"¹Àʶ ·Â»³Ê º³»»ÊË ÃÄ ¾'ø´¯ ·¿º¸¸ÅÁ±À¸´¯ ¾Á´´Á± Á"¸µ ǯ½·¯À½ È´²Æ³ ´¿¸°Ç µ¸¯
Á·Æ º¾»»ÈÊĵ Á³²¶ ¿»µ»Ã¹ ĺ¾² ÁÄÀ·É ò·· Á¾²ÊºË »µ ¸² ,¿·ÊÀ³ ¾¸¸µ ·¸½ ·¿¯Æ¯° ¾Á´´Á± ÇÁ µ¸¯ ¾¯ ·¿±´¸ ¾¸¸µ ¾´Ã .¾Ã´¯ ¾·ÀºÁ³
ÌÊ»ÀË Á·² ¶Ë·µÉ Ä´»µ¾²··Ä´ »µ Á·Æ Á¾²ÊºË »µ ÁÄÂĸ Á´»·² »µ Á·Æ û·Ê² ¾°¯³ ¼¸Æ¸²Å ¾´¯ ¼¸¿´¯± .³Ç³·´ ³È´²Æ Áº¸»¿Á´´Á±ÇÁÀ¸´¯
Á'»³Ê Á'Æ»·² ÁĸĴ º²¶'À ò·· ¿»Â»Ä¶ Á»»¸ Á² ¼»¸ ºÄ¸ É»µÈ ² Å»·² .¶ÀË Êĵ ·¯³ ³È´²Æ Á±¸µ¯² ¸² ·¸½ ¾´¯ ,³È´²Æ ¾¸¸µ ¸´¯ ·±¯µÁ± É´²Á
¼»¸ º²¶ ÊÄ º»»·· »·· ,Á² ¸»»··µÂ»É Á·Æ ´»¸Ã¯ .¾Ç¯¸ Á·ÅÁ» Á¿¸¸µ µ¸° »¯Çȸ »»º ¼Á² ·¿¸¸Èǯà ÇÁ
.ò´ »µ Å»·² ´»µÂÄ»»´ Á´»·² »µ Áº»¶Ä´ .Á´»·² Ä´»¾»»¶ Ä»»¸ Å»·² ¶Ë·µÉ À¿'¸°Ç ¼Á² ·Æ´ÆÁ±¿¯ ·¯³ À¯´´ È·¿Á½ ÇÁ'·´Èç ÇÁ²Á¸
»µ Á³»·¶Ä´Æ»·² ºË»Â ¾²À»»É º²¶ ÊÄ Áº»Á´´ ³È´²Æ ¾´Ã ¾»¯Ç·È ¸² ·Ç¸Ã§ ÈÁ± ·¯³ ³Ç´Å Á±¸»¸¸³
ºË»Â ¾²À»»É º²¶ Á·² Á´»·² ¼·Ê³ 'Ê È"¶Ê¶ º¾»»ÈÊĵ º²¶ ÃÄ
Ì·À² 'µ Ä»»¸ Á·Æ ºÉ·ÉĴû·Ê² ¸»² ÊÄ ¸² ,¿»¾Ë·Ê» Á·Æ ¾"¸ ÊÄ»À¾²¶ .¼¸¿Ã§ ¾¸¸µ ¾´Ã À¸´Ç¯ ¾Å¯Çç È
ÊÄ ¸»² ´»µÂÄºË .ò´ »µ Å»·² ´»µÂÄ»»´ ¼²Â ¸»² »³Ê Êĵ ÁÄ·· »»³Êĵ ÁÄ··Ä´
.ò´ »µ Å»·² º»»É¾ÄÂË ² º»À ÁĴ²´Ä´ ,ÄÂʲº Á»² ʲ» º½² Á·Æ µÂ»É ² ÁÄ··Ä´ ¾Á´´Á± Á¸Ã§ Ƚ ¸°Ç ÇÁ² ·¯³ ³È´²Æ ÁÀ¸´Ç± ¾¸¸µ ·¸½
»µ Å»·² ÁĸĴ ¼»·² ÁÄÀ º²¶ òµ É"¶´¶ Êĵ·Ê³ Á»»¸ Á·Æ ¶Â·Ì¹ »µ »»³ °¸È³ ¼¸°Ç´ ,ÇÁÅÇÁ³ Áȸ²¸¯ ÇÁ·¿µ¸´· ¸´¯ ³Ç³·´ ³È´²Æ
² ÁÄ··Ä´ Á»·Ë ¸»² ÊÄ ÁÄ·· Áʲ» ÄÊĺ¾Ä ʵÃÀ Êĵ ·²·· ,Ä"»¸ ¿»»¹ »ÈÄ ¾Ä³ ¼´Å ¾Ç¯´´Á± °ÇÆÉ¿ ¼¸¯ ¹Ç´² ¾Á¿Áµ ¾²¸¯ ÇÁ·¿µ¸´· Á»¸Ã .¾´Á½
¸»² ÊÄ Á·² ¿»µ»Ã¹ Ê帻·º Á·Æ »³Ê ÊÄ´»¾»»¶ Êĵ ÁÄ··Ä´ ¸»² Á»Ë·µ»É
º´Ä¾Æ ¾²À ¾»Æ .ò´ »µ Å»·² ÁĴ²´Ä´ ÁĸĴ º²¶ ÊÄ ÁÄ·· .Ä"»¸ ³Ê ÊÄ··²Â»Ë .¾°Á» ȸ²¸¯ ±¸»¸¸³ ¯ ¾Ç¸Ã ´Å ,ÇÁÃÁȯ°
ÁÊÄºË Á'Æ»·² º·¶ Á»»¸ ÁÄ»ÈĔ²Ê² ÊÄ ¼»¸ ÊÄ º²¶ Á'»³Ê Á·Æ ¶Ê·È »µ
.̷ʷò Ì·»²Ê Á·Æ Áº»¶Ä´Ĕ² Á»»¸ ·È »µ½ Ä´»¾»»¶ º²¶ µÂ»É òµ" ,ºÉ»ÊµÄ´Ã»·² ·¸¸Å Áȸ²¸¯
µ»¶ÃÀ ²³Ê ²Ê³´ Á²À »¸¹ É·Ĕ ."Á´»·² ·"ÁÈÉ °ÆÁ
˻˻¶ µ»Ã¹¶ º¾»»ÈÊĵ º²¶ ÃÄ
¸»² ÊĽ¾Ä·· ,¶"Ä »··Ä¾ ¶µ·¶» ¿»»¹ 'Ê .·¶»»¾Ä
ÊÄ ¸² ,º"·» ÌË·µÉ Á·Æ µ»À¾Ì ² ÁÄ··Ä´
Á»»¾É þ² Á'»³Ê ¿Äµ ÁĸĴ ¾²À² º²¶ 'Ê ´"¶Ê¶ º¾»»ÈÊĵ ¼»·² º²¶ »·¸²
ÃÄ .¸»·¶ Á»»¸ ¿·Ê² ¼»¸ º»»Êµ ÊÄ »·· µÂ»É º"·» ÌË·µÉ Á·Æ µ»À¾Ì ² ,¾"¸ Á¶½ ¿»»¹
º"·»µÉ Êĵ ¸»² ¾²À»»² ¸² ,º·´»Ã Á»²
