Page 14 - Yidishe Tzeit - אידישע צייט

:Ȳ´Æ³ É´»¸³Æ
qimu hoph smt{ i}|g grvr |vtvemih|vg |df six ftdp{xd |v{|dl}
qgkqm_ew_s hb gwhpqwb_ n`_c qjkqdd _ghkx awq`oqe_w k_hwx `wc nd_ _ghkx nhhkv kd_x cxm `wc nds aodahkhhg_` hb ghm
.Á¸»··²³
º²¶ Äɲº »·¸²»·· ,¸»² ¶¾²Ë Êĵ Á·²"
»µ Á·Æ µ·Ã Êĵ ¸»² ò·· ?Á·ºÄ´ ÃÄ Ê»²
»µ ÁÆÄʺ ·È ¿»À½¹ »µ»À¾Ì »µ Á·Æ ¶¹¾È¶
Á³²¶ û»¾² »»¸ ò·· ,Ì·¹·½ ĺô»Â»»··Ä»²
?Á´²ÀÊ²Æ »»¸ ¸² ºÃ·²··Ä´ ºË»Â
¾²¾È³ ¸² ºÊľÉÊÄ ¿»Ê·º¶ ¾Ä³ Êĵ"
Á·Ê² Êĵ ÁÄ»·³ ·È Ì·½¸ »µ ÁÄÀ·É²³ º²¶
·²·· µ·Ã »µ ºÃ·²··Ä´ º²¶ ÊÄ Ê²Â µ¾²³»··
Á"³ÀÊ Êĵ ¼»·² .¼»¸ ºÂ»ÆÄ´ ¶Â»½Ë Êĵ
'¶½²¾À¶ »Ë·Ä' ľ² »µ ¸² û·Ê² º´ÂÄʳ
·²·· Á·Æ ,Á½ËÀ »µ ÁÄ»·³ Áƾ²¶Ä´ Á³²¶ ò··
¸»² ÃÄ ?¶½²¾À »µ ºÂÊľĴ ¼»¸ »»¸ Á³²¶
ò·· Á˺ÂÄÀ ľ² »µ ¸² ಠËÀÀ ÁÄ··Ä´
Á³²¶ Á·² ,º½ÄÂÉ ÁÄ··Ä´ º¾²Àĵ ¸»³ ÁÄÂĸ
Á·Æ ºÄ³Ê² ĺ·ËÆ º»À º´»ºÆÄ˲³ ¼»¸
·È ò·· ºÃ·²··Ä´ Á³²¶ ,ºÂÄÀÄÈ Á·² ¾´»È
!µ¾²´ º»À Á·º
² ÁÄ··Ä´ ¸»² Á½ËÀ ÊÄȲ´ Êĵ ³»·²"
º»À ¾Ä»ÈÄÆà »·¸² ÁÄ··Ä´ ¸»² ò·· Á²µ ,ÃÂ
Êĵ ÁÄ»·³ ºÂÄÉÄ´ º²¶ ÊÄ ¸² ¾²¾È³
¸»² Ãľ²" .º´ÄÊÆÄ´ µ·µ 'Ê º²¶ ,"?Á·Ê²
?ಠÁÄ··Ä´ »·· »»Ã ¼²µ
,ºÊľÉÊÄ Á²µ º²¶ Êĺ²ºËƲ¶ ³Ê¶
¿½¹' ÊÄû·Ê´ Êĵ ÁÄ··Ä´ ¸»² ¾²¾È³" ¸²
.Á² »·¸² ºÆ·Ê û»¾² ¶Ê·Ì Êĵ ÁÄÀÄ·· ,'³¾
¸»² ³¾ ¿½¹ ² ¸² ºÊÄɾÊÄ ¿"»³¾À Êĵ
Á·º ·È Á·ÈÊ Ä´»µÄÂÄʳ ² º²¶ ò·· ÊÄ»»²
¿»² º³»´ ÊĺËÊij»»² Êĵ .¿Ë¶ Á·ÈÊ ¿Äµ
.Á³²¶ ¼»¾ÉÊ»·· ÃÄ ¾»·· ÊÄ µ¾²³»·· ¶À½¹
ÊÄ ,³¾ ¿½¹ Êĵ ÁÄ··Ä´ ¸»² ¾²¾È³"
Á·ÈÊ ¿Äµ ÁÄÂÆÄ´ ·È Á·ÈÊ Êĵ º²¶Ä´ º²¶
»µ Á³Ä´Ä´ ¿»² º²¶ Á·ÈÊ Êĵ Á·² ,'¶
.Á·Ê² ¿Äµ ÁÄ»·³ Á·Æ Ì·½¸ Ä´»µ¾²··Ä´
na_e gs_ whm gaqks wqoe_dd `w
_ nwqdd du eh_ i_e qgpwqddx hb
¶²Ê·¶ Á·Æ Ì·»´·Ã ľ² ÁÄÂÊľ ·È !ºÂÄÀ²À
cjkc kq` ¼²µ ºµÄÊ ÁÄÀ !¿·¾¹ Ľ»¾³»·¾´À·² Á² ¼²µ
,ºÊ»ÆĴû·² º²¶ Êĺ²ºËƲ¶ ³Ê¶
Êĵ" ,Á´²¸ ºÆ² ¼»À º´Ä¾Æ Êĸ²·· ³Ê¶"
·È ĺÃÊÄ··Ë »µ ¸»² ò·· ¶Ê·Ì Á»² ɾ¹
¸»² ¼²¸ ĺÃÊÄ··Ë »µ .¶½¾¶ ¸»² ,ÁÊ»Æû·²
·È ¶½·¸ ÁÄÀ ¸»² »·¸²»·· .¶½¾¶ ¾Ä³ ² Á»»¸ ·È
»µ ÁÄÀ ºÀ·É²³ »·¸²»·· ?¶½¾¶ ¾Ä³ ² Á»»¸
Êĵ ?´»º½»Ê Á'ÉÃÆ ·È ²»À˵ ²ÌÄ»»Ã
Ä'ÌÀ² ,Á·ÈÊ Á·² ³¾ ¸»² ´Ä·· ĺô»È»»²
.'¶ Á·ÈÊ ¿Äµ Á·º ·È Á·ÈÊ Ä´»µÄÂÄʳ
ÄȲ´ Á»»¸ ºÊ»ºÃÄ··Â»² ˺ÂÄÀ ² ÁÄ··
Êĵ ¿»² º³»´ ,'¶ Á·ÈÊ ¿Äµ Á·º ·È Ì·¶À
·È ž»¶ Ľ»¾Êĵ·²·· ÊĺËÊij»»²
!¾²¾È³ »·· ºÉÂ·Æ ,¾»È ¿Äµ Á½»»Ê´Êĵ
º²¶ ,"¼»»² Ê²Æ ¸»² ¾»·²·· ,¿½»Ê˲"
ÁÄÂÄÉ ·È" ,ºÊ»ÆĴû·² Êĺ²ºËƲ¶ ³Ê¶
Ä´»ÊÄ» ³¾²¶ ² Á·² ÅÂ»Æ ÄºËÊÄ »µ ÁÊ»Æû·²
¸² ÁƾĶ ÊĺËÊij»»² Êĵ ¾²¸ .¿²Ê´²ÊÆ
Ä´»µÂÄÀ·É ¿·È Á»»´ ·È Á»»¸ ¶½·¸ º¾²¸ Ê»²
Á·² ÅÂ»Æ ÄºÊ»È»¾ÆÀ²É ÊÄÀ »µ Á·² ,¾Æ²ºË
Á»ÂÉ »µ Á·Æ ¾»»º Êĺ»»··È ÊÄ´»ÊÄ» ³¾²¶ ²
."!¿²Ê´²ÊÆ ¶½¾¶
! ·¸¸Å Áȸ²¸¯
·"ÁÈÉ ¼¸È´²Æ
wh_ g`hk_` hdd w_s ihh_ gkqgx
nds wqbqh !ngxwq`hh_ nw_s goqe
!goehdg nds pohh_ eh_ ihh_
¼»·² º²¶ ´ÊijÂĸ²Ê ¾²»ÊË ³Ê¶
º²¶ ÊÄ .ĺ¾ÄÀ²¸Ê²Æ »µ ºÊ»ÃÄʵ²
'ž²À µ¹²' ¸² ¸Â·² ÁÄÂÊľ ¾"¸¹" ,º´²¸Ä´
»·· Ê²Æ ¼»»² º¾ÄºË .'¶²Ê·¶¾ ²È·»' ÁÄÂĸ
ÊĵĻ ?ÁºËÊij»»² ÁÊ²Æ ºÂĸ Ê»² º³»¾²³
"!ºÂ¸»·º Á·Æ û»² ¸»² ¼»»»² Á·Æ »·¸²»·· Á»ÂÉ Ä´»µ'Ì·À»¾Ë ² º»À Á»»¸ ¶Â·É ·È ¾²»ÊË ³Ê¶ Á·²´¶ ¼Ê·µ ´»µÊÄ»»Æ Áʲ··Ä´
º»À" ,º´»»¾Ä´·È º²¶ ´ÊijÂĸ²Ê ³Ê¶
»µ ¼»·² Êij² ºÀ·É Ì·½¸ Ä´»µ¾²··Ä´ »µ
¶Â·É Äɲº º²¶ Ê»² .Ì·»Ê¹² Ä´»µ¾²··Ä´
ÁÄÂÄÉ Ã²µ Êij² ,Ì·½¾¶ »µ ,¶Ä»µ» »µ ÁÄ··Ä´
Áû·· ÁÆʲµ ºÄ··· Ê»² .Ãľ² ºË»Â ¸»²
ÁË»ºÉ²ÊÆ ¿·È ¶Ä»µ» »µ ÁÄ´ÂÄʳ ·È »·¸²»··
'Ë·À»Ë' Ä´»º½»Ê »µ ÁÄÀÄ Åʲµ ÁÄÀ .Ƿ²³
¼»·² Á·² ,¿»Â³Ê ÊÄÊĺ¾Ä Á·Æ ÁÄÂÊľ
ÁÄÀ »µ½ ¿»ÀË Ì²Ê» ¼²Ã² ¼»¸ º´Â²¾Ê²Æ
Ê²Æ ÁÄÂÄ'ÉÃÆ ·È ¹½ Ä´»º½»Ê »µ Á³²¶ ¾²¸
."¾²ÊË» ¾¾½
g`hhkaqa gxho k_mohhv gk_dd ih_
!nehhdd_` pq nqv ih_ e_
»µ ºÊ»ÃÄʵ² º²¶ ÊĺÈľ Êĵ
µ·µ ³Ê¶ ,·Ëʵ Á·Æ ²»Ë Êĵ ĺ¾ÄÀ²¸Ê²Æ
º²¶ µ·µ 'Ê .²"º»¾Ë Êĺ²ºËƲ¶
´»ÈÆ·Æ Á·² ºÊĵ·¶ »µ Ê²Æ º¾»»ÈÊĵ
,µÀÄÀ ÊÄÂij»·¶Êĵ Êĵ »»³" ,º»»¾Ä´Â»²
´»µÂĺ˾·Æ ¼»¸ Á³²¶ º»»¾´Â»² ·²··
Á»ÂÉ ¼»·² »·¸² Á·² ,¶½¾¶ Á»ÂÉ ºÊĶʲÆ
¼Ê·µ º¾ÄºËĴƲ Áʲ··Ä´ ¼»² Á»³ ,Ã"˶
¼»²' ,Ê»À Á´²¸ ò·· ¿»À½¹ »µ»À¾Ì ĺÃÂÊÄ
² Á·² ÅÂ»Æ ,º³»»¾´Ä´ ºË»Â ¾²À»»É º¾²··
Á³»·¶Ä´Â² ²¶ ¼»² ÁÄ·· ,É»Ê·È Ê²» ³¾²¶
Á´»µÂÄ ¾Ä·· ¼»² ¸² ,¿²Ê´²ÊÆ ¿µ ÁÄÂÊľ
¿Äµ ·È ÁÄÀ·É·È Á·² ¿²Ê´²ÊÆ ¿Äµ
¹½ »µ ,Á»»¸ ºÄ·· ¼²¸ Á»»² Êij² ,¶²·³Â Êĵ²
¸»² ÃÄ ?Ã"Ë Ç²´ ÁÊÄ¶Ê²Æ ¼»¸ ·È !?Á·»Ä³
,Ì·»´·Ã ÄÊÄ··Ë ¾»Æ»·¸² ,̷»¹³ ¾»Æ»·¸² Á·Æ
ÃÄ ³²¶ ¼»² »·¸²»·· ºË»Â º·ËÆ Ã»»·· ¼»²
_ nqowqk ehdk` gxho eh_ cjkc
_wma kvhgx _ nd_ _b _wma kvhgx
idwq nfkx nh_ rhqp _ n_b nd_ ,_b
º²¶ ,¶²Ê·¶ »Ê·À Ä»»Â »µ Áûʴ²³ Á½²Â
Êĵ º´ÂÄʳĴû·Ê² ²"º»¾Ë Á»»¾É ³Ê¶
»Ê·À ÄË»ÊÆ »µ Á·Æ ´Â·½»»Ê´Êĵ ÊÄû·Ê´
.¶²Ê·¶
»µ û·²½Ê·µ Á·ºÄ´ º²¶ Ê»² ò··"
ÁÄ··Ä´ ¸»² ,ʲ» ³¾²¶ ² Á·² ÅÂ»Æ ÄÂÄƲ¾Ê²Æ
² º»À Ì·½¾¶ »µ Á·»Ä³ ºÂÊľ ÁÄÀ
¸»² ,ºÄ¸ Ê»² »·· Á·² .º»»Éʲ¾É Ä´»µ¾²··Ä´
²µ ²ÊÀ´ ¾É»ºË ÁÄÂÊľ ¸»·¾³ ºË»Â ¶½¾¶
² ¼²ÂÊĵ Á·² ,ºÊ²µ ²ÊÀ´ ¾É»ºË ² Á·²
.·º ·È ò·· º´²¸ ò·· ¼·ÊÄ Á¹¾Ë Á»² Å»ÄÃ
ÁÄÀ .¿Äµ Á·Æ ÊÄÀ ¼²Ã² ¼²Ã² ¸»² ÃÄ
¼Ê·µ ÁÄÉ ÁÄÀ ò·· ´Ä·· ² Á»² ¶½¾¶ ºÂÊľ
,º»»¶ÊÄ´»º½»Ê Á·² º»»¶ÊÄʲ¾É Á'ÉÃÆ ¿Äµ
²»´·Ã ĵĻ ÁÄÂÊľ Á½Ê·µ ºÀ·É òµ Á·²
ÃÄ .º»»Éʲ¾É ² º»À ³»»¶Â² ¿Ä·Æ
Á»² ÁÀ»Ã ĵĻ ÁÄÂÊľ ·È ¼»¸ º´Â²¾Ê²Æ
º»À ĵÂÄ Á¸»³ ³»»¶Â² ¿ÄÂ·Æ ¼·ÊÄ Á¹¾Ë
¶²Ê·¶ ¶Ê·À ² ÁÊÄ·· òµ .¿»ËÊÆÀ ľ²
¶½»ÀÃ' ² ÁÄÀÄ ¸»·¾³ »·· ÊÄÀ ¼²Ã² ºÂ»»À
'¶½¾¶ Á»ÂÉ' »µ ò·· ¸»² òµ Á·² .'¿²Ê´²ÊÆ
¼²¸ ĵĻ ÁÄÂÊľ ·È .ºÂÊľĴû·² º²¶
."¶½¾¶ ÁË»ºÉ²ÊÆ Á¸»³ Ê·ÉÀ ¿Ä·Æ
º»À º¾»»ÈÊĵ Á²µ º²¶ Á»»¾É ³Ê¶
¾²·ÀË ³Ê¶ »³Ê Áû·Ê´ Á»»¸ Á´Ä·· Ä»´¾²ºÃ²Â
³Ê¶ ,»³Ê Á»»À" ,º´²¸Ä´ º²¶ ÊÄ .Êĸ²··
¹»´ËÀ Êĵ Á·Æ µ»À¾Ì ² ÁÄ··Ä´ ¸»² Êĸ²··
»³Ê .Êij·¹»¾Ä˸ Á·ÄÀË »³Ê ,Á»¾³·¾ Á·Æ
ò·· Ë·µÉ ² Á·² É»µÈ ² ÁÄ··Ä´ ¸»² Á·ÄÀË
,»"ËÊ º»À Ã"Ë ´»Â»»··ÂÄû·² ºÂÄÉÄ´ º²¶
³Ê¶ Ê²Æ º´²¸Ä´ ¾²À² º²¶ ÊÄ ,ʶ·¸ Dz´
ºÄ·· ¹»ËÀ Êĵ»»² ¸² ,Áû·· ºÃ¾²¸' ,Êĸ²··
Å»·² ¶Ë·µÉ ¾»Æ·È Á»»¸ ºË»Â ºÄ·· ,ÁÄÀ·É
˵·É¶ ¹·Ê Á»»¸ ºË»Â ºÄ·· ÃÄ ,º¾Ä·· Êĵ
º´ÄÊÆ ÁÄÀ ò·· Ì·½¾¶ Á·Æ ¿»Â»ÂÄ ÁºÊ²Ã
Á³»»¾³Ê²Æ ºÄ·· ¶Ê·Ì¶ ¹½ Êĵ .¶Ê·Ì Á·Æ
"¹»ËÀ ÁÄ´ÂÄʳ ºÄ·· òµ Á·² ´»³»»² Å»·²
ò·· ºÊ²·· Êĵ ¸»² òµ º² - ¿½»Ê˲"
¼»² ÁÄ·· ɲµÄ´ Á»»À Á»² ÁÄÀ·ÉÄ´Æ»·Ê² ¸»²
150 »µ ÁĸĴ Á·² ºÉ·ÉÄ´À·Ê² ¼»¸ ³²¶
¾»Æ»·¸² º´»»¾Ä´Â»»Ê² Á³²¶ ò·· º»»¾Ä´Â»²
·È ʲ» ÅÂ»Æ ÄºÈľ »µ Á»² ¹À Á·² º»»È
Á»·Ë Áº¾²¶ Á·² '¶ËÄÀ¾ ¶½¾¶' ÁÄÂÊľ
,¿½»Ê˲ !¿·»Ã ² ÁÄÂĽ»»ÈƲ ¿»»³ ¼»¾µÂÄ
»·¸² ¸»² ¶Ê·Ì Êĵ ¸² Ê»² ºÂĸ ¼»¾É»¾´ »··
."!¼»»² Å»·² º³»¾²³
º´²¸Ä´ ¸»² É·¸»¹ »Ê³µ ÄÀÄʲ·· »µ º²
ʳ¹ Á·² ¿Äµ»»² Á² ,²"º»¾Ë ´ÊijÂĸ²Ê
.²"º»¾Ë Ç»¾ÄÊ²É ¿»Ã»Â »³Ê Á·²´¶ Á·Æ È"µ³
² ºÊ»ÃÄʵ² º²¶ ²"º»¾Ë ´ÊijÂĸ²Ê ³Ê¶
Á³²¶ ò·· º´»»¾Ä´Â»² Ê²Æ ¿·»Ã ľĻÈÄÆÃ
³¾²¶ ² Á·² ÅÂ»Æ »µ º´»µÂÄÄ´ ºË·Êɲ
Á»ÂÉ ·Ëʵ ÊÄÊÄ··Ë Á·² ÊĽ»¾ºÂ»Ê´ ÊÄ´»ÊÄ»
¶Ê·À »µ û·Ê² º³»´ ò·· ,¿²Ê´²ÊÆ ¶½¾¶
¿Äµ ¿»»³ .Ê·µ Ä´»µÂÄÀ·É »µ Á·Æ ¶²Ê·¶
»µ ÁÄÀ·É²³ º»»¾Ä´Â»² ľ² »µ Á³²¶ ºÂÄ··²
ò·· ,ÁĴ·ÂĽ»»Èû·² '²Ì»»Ê·²¾ ¼¾»¹'
Ľ¾Ä¸² Ê²Æ Áʲ··Ä´ Á³Ä´Ä´ ¸»·¾³ ÁÄÂĸ
ºÊÄ¶Ê²Æ Á·² º´»µÂÄÄ´ ¼»¾ÈÂÄ´ Á³²¶ ò··
º¾ÄÆ Ã²·· Ì·½¾¶ Ä´»º½»·· »µ Å»·² Áʲ··Ä´
.¶²Ê·¶ Á³²¶ ÁÄÂÄÉ ·È û·² ¼»¸
Á»ÂÉ' ¿Äµ Á¾ÄºËÉÄ··² Á·Æ ɲµÄ´ Êĵ
Áʲ··Ä´ ºÄµÂ»Ê´Ä´ ¸»² ,¿²Ê´²ÊÆ '¶½¾¶
ĺÃÄÊ´ Ã'¾²ÊË» ¾¾½ Á·Æ ´Â·Ã»»¶º·´ »µ º»À
»·¾¶ ¾²·ÀË »³Ê Á·²´¶ »»¸ ÁË»··È ,¿»É÷Æ
¿»Ã»Â »³Ê Á·²´¶ º"¹¾³»· ¾"ȸ Êĸ²··
Á´²¾ËÄ´Ê²Æ Á³²¶ »»¸ .²"º»¾Ë Ç»¾ÄʲÉ
»µ Dzʺ ¸² ,·Ëʵ Á·Æ ¶¾¶Â¶ »µ ʲÆ
µ·À»¾ Á·Æ ´Â·º»»ÊÆËû·² Ä´»µ¾²··Ä´
² ºÊ²Æ ºËÊĶ ,Ê·µ Êĸ·² Á»² ¶Ê·Ì¶
ÁÄÂÄÉ ·È ÁÄÂÊľ ò·· º»»¾Ä´Â»² Á»² ¾´Â²À
Ì·½¾¶ »µ ¼»¾ºÂ»Ê´ ÁÄÂÄÉ Á·² ,¿»ÉÃ·Æ »µ Á»»¸
ÁÄÂÊľ ò·· »µ ·¾»Æ² Á·² .'¶½¾¶ ÉÃÆ' Á·Æ
ÁÄÂÄÉ »»¸ Á·Æ ¾»Æ»·· ,Ì·½¾¶ »µ ²» Á»·Ë
ľ² Á»² ºÊ² ÁÆ»·² µ¾²³ ¶¾²Ë ² ÁÊÄƺÂÄ
?Ì·¾²Ë »µ ºÆ²
¸² ɲµÄ´ »µ º´ÂÄʳĴ·È º²¶ òµ
»·· ÄÊÄÆòÀº² Á² Á¾ÄºËÉÄ··² Åʲµ ÁÄÀ
Á»·Ë Á³²¶ ò·· ,º»»¾Ä´Â»² ¾¾·½ ÄÂĴ·¾Ä´
ÁÄÂÊľ ·È ʲ» Ľ»¾ºÄ Á³Ä´Ä´ÉÄ··²
¾Æ²ºË Ä´»µÂÄÀ·É ¿·È Á»»´ Á¾²¸ ,´»Ã»»¾Æ
'Ì·Ëľ ÌÂÀ ¾Ä µ·À¾¾' Á»² Á·ºÂ»»Ê² ¼»¸ Á·²
¶½¾¶ ÁÄÂ'ÉÃÆ ÁÄÂÄÉ ·È »µ½ ÁÄÂÊľ ·È -
ÄÀ²Ã Á¸»³ ²»´·Ã »µ Á·Æ Á³»·¶Ä´Â² ,¶ËÄÀ¾
.¶½¾¶ ÉÃÆ Á·Æ ¾Æ²ºË ÁºÈľ
Áº¾²¶Ä´Æ² ¸»² µÀÄÀ ĸĻµÂ²Ê´ Êĵ
»µ Êĵ»»² ¿»ÂÀ¸¶ Á»³ »µ û·²½Ê·µ Áʲ··Ä´
ºÊ»ÃÄʵ² ¼»·² ¸»² Á·² ,¹ÃÆ ³·º ¿·»
Á»»¾É ¾·²Ë ¶ËÀ »³Ê Á·²´¶ ¼Ê·µ Áʲ··Ä´
ĺÂÄ»À²ÊÆ-ºÃÊÄÀ »µ Á·Æ ÊÄ»»² ,²"º»¾Ë
Á»·Ë ¸»² ò·· ,¾²ÊË» Çʲ Á»² ¿»É÷Æ
Á»»¸ ¼Ê·µ É»Ê·È Áʲ» Áʲ··Ä´ ºÀ»ºË²³
Êĸ²·· ¾²·ÀË ³Ê¶ Á·²´¶ ,Á'»³Ê Áû·Ê´
Á·Æ Ç»ÆË Á»² Á»»¸ ·È ,»·¾¶ º³Ë Êĵ ¾"ȸ
.¿²Ê´²ÊÆ Êĵ