Page 5 - Yidish Tzei - אידישע צייט
P. 5
¸°Ç Å"³±³
°¯µ »¯¸Ç°±
»"ŵ É´¸»±Ç½
¯¿²¯Ç± Æ"Æ° ³°Ç ¯¿¸¸²´ ¼¸Çȸ½ ²¸±½
Æǯ¸ ´¸¿° "»¯Çȸ ɲÁ" »³Æ ²"°¯±´
»¯¸Ç°± ÉÇ´É À"¶½´ ,"¼¸¿°Ç³ ÉÀ¿º" ¯¸È¿
4
¾½¾ »Â² ʳ¹ :º³»»ÊË ÊĽ¾Ä·· ,̵ ˲ ·È Áʲ··Ä´ ºÀ»ºË²³ ÁÄÂĸ Ľ¾Ä·· Ų »¾³ÀÄò" »¾´Â²¶ ¿Ë³ »Â³¾²À ³Ã¸À¯ Á·ÈÇÁ
,¿½Ìƻò³ ¾³¹ ̹ɾ »Èƹ ,'¶ »²Ê» Á·Æ ÁÄÂĸ ÁÄĺ»À²É ºÆ²ËÊÄÊ»Æ ,"²É»ÊÄÀ²³ ¿»Ãɺµ·ÌÊ·²¶ û²³²Ê ¾´Ã É´»´Áç ¾´¯
¶ÂÀ¸¶ »¾ ¹·¾Ë¾ »ÌËɳ³ ¶¸³ »Â¶ ½"Ä µÂ²¾´ÂÄ ·»Â »µ Á·Æ Á·² Á²ºÃ²³ »ÌÀ²¶ Á·²´¶ ³Ê¶ ²»Ë¶ ¶ÌÄ Ìľ· "¼¸¿°Ç³ ÉÀ¿º"
É·»µ³ ¿·Ëʾ· ,¶µ³½Â¶ ¶Æ»Ã²¶¾ ²·³¾ º²¶ ľķ·¾Ä·· 'Ê ÁÄÀÄ·· º»À ,ú»ÄºÃ ³²¸ ¾²»Ê³´ 'Ê ¿¾·Ä µ·Ã» É»µÈ
ÁĴ·µÂ»³Ê²Æ ĺÂIJ Áº¾²¶Ä´Â² Ìý" Á»»²Ê²Æ ÊÄË'»Â³Ê ÊÄ»»Â Êĵ
.¶Ä˶· ¿·ÉÀ¶ º¸²¾Ê²Æ º²¶ ÊÄ Ã²·· ¿Äµ½²Â .Ì·»¾´ÊÀ ľķ·¾Ä·· »³Ê È"¶´¶ ò·· "¿»Â³Ê¶
ºÊ²µ º²¶ ľķ·¾Ä·· 'Ê .Á²ºÃ²³ ò··ºÄ ÁÄƲËÄ´ º²¶ ¾"ȸ Ì·»¾´ÊÀ
ÁÊÄ·· ÃÊºÂ·É ¿Ä»² ˺²½ ¿»Â³Ê Ä´»ºÊ²µ »µ Á·² ,º½·¸²³ ¾²À·È ¾Ä ¿»À·Ì¹¶ ¾½ ·Æò̻ ¹º³· Á² ÁÄÀ·É²³ º²¶ ,Ĕ"ÊÌ ÌÂË Ê²Æ
Á»² ,¿»Â³Ê 43 ¸»·¾³ ºÂ½ÄÊĴû·² ÄÊÄ»»¸ ÁÉ»Ë ´»ÃÄÀ¾´ÄÊ ¿»² Á´Ä¾Æ ¶Ä˳ ³Êij ²³ 'Æ '´ ¿·»³ Êĺʲ˺¶ ÌËÊĔ '² "Êĺʲ˺" º»ÄºÃ Á¾Ä»È»Æ²
30 ¿·Ê² Á·Æ ÁÄÃÄʵ² »µ ·È ³²´·È ³²¸ ¾²»Ê³´ Á·²´¶ ³Ê¶ Ì»³³ 8 ² þ² ,'20 21, ʲ·Â²» ,²³
ºÉ»ËÄ´·È "¿»Â³Ê Ìý" º²¶ ,ÄÊĵ² .Ì·¾²Ë ¾½· ,»»··µ²Ê³ ºÃ»² 203 ,Ì·»¾´ÊÀ Á'Êĺ·² ĻȲ¸»Â²´Ê² Ä´»ºÄº¾»·²··
¿Äµ Ê²Æ Êĵ»¾´º»À ÄÊ»² Á·Æ ĺû¾ ² ¾² ²·³¾ ¿»¾·½» ¿»Ì»À²¶ ¿»Â³Ê¶ ·Ê³»¶ ··² »¾³ÀÄò" ÁÄÀ²Â
Á¾²É»¾ ʲºÄÊÉÄà »Ê·Ë¸Äʺ ž»¶Ä´ ¿»Â³Ê Êĵ»¾´º»À »µ Á·Æ Ľ»¾ºÄ ÃÄ ."ÄÉ»ÊÄÀ² ··² û»³²Ê Ãɲºµ²ºÊ²
93 û·² ºÂĽÄÊ Ã²·· ,'25 Á»² ,÷ʵÂÄ µ»Ã¹¶ Á·²´¶ »·· ,ºÂÄ»À²ÊĔ ʲ´ ÁÄÂĸ .¿»Ê³¹¾ ¿Ì·² ¾³É· ¶Æ»Ã²¶ ÊÄË»'Â³Ê ÊÄ´»ºÄº ² Áʲ··Ä´ µ¾²³ ¸»²
4 Á·² ,Éʲ» ·»Â º²ºË »µ Á·Æ 37 :¿»Â³Ê Á·Æ ¾"ȸ ´ÊijÂĸ²Ê ²µ·¶» »³Ê ÊĺÃÂÊÄ ÊĺËÊÄ Ã¾² ,Á»»²Ê²Æ
;º»ÄºÃ Éʲ» ·»Â Á»² ºÄºË ÄÊĵ² Á·Æ É"µ³² ÊÄ»ÊÆ ,²µ²Â²É ,¾²Äʺ²À .Ê»½¸À ,Á»»ºËĔÄ ³»»¾ ɹȻ ³Ê¶ ò·· ,"¿»Â³Ê¶ ̵·´²" »µ ·È ÇÂÄʷɲÉ
10 ;Ä»ÂÄ··¾»ÃÂÄĔ Á·Æ 8 ;²´²É»Ë Á·Æ 5 ¾·µ´¶ Á·²´¶ ;¿»ÊµÂ Ì·µ» Ã"¹À· ²¾Ê²º ³"ÃÊÌ ÌÂ˳ Áʲ··Ä´ ÁÄƲËÄ´ ¸»²
Á·Æ 3 ;ú»ÄºÃ µÂ²¾´ÂÄ ·»Â »µ Á·Æ Á·Æ ¾"ȸ »Éû˸µ²Ê´ ËÊ»¶ »³È »³Ê "¿»Â³Ê¶ Ìý" ÃÊºÂ·É ¿Äµ Á»²
Á·Æ 4 ;º·É»ºÄÂ²É Á·Æ 3 ;ʲÀ»º¾²³ Á·²´¶ º»À ³·ÊÉ ²) ,²ÉòʳÄ ,²¶²À² º²¶ Á»»²Ê²Æ ÊÄË»'Â³Ê Êĵ ò·· .É"Ĕ¾
Á·Æ 3 ;»¸Ê»·Ë¸µ ·»Â Á·Æ 6 ;²»»¶² Á·²´¶ Á·² ;(¾"ȸ ²Â¾»··À ʸ·Ä ¿»»¹ »³Ê ¼»¸ ÁÄ»ÆÄ´ ,¼Êij Ç"ÊÌ ÌÂ˳ ºÉ·ÊµÄ´
Á·Æ 2 ;û²·¾ .ºÃ Á·Æ 2 ;²µ²Â²É Á·Æ ³Ê ¾"ȸ ÊÄË»»¾Æ Á»À»Â³ »³Ê ¾·µ´¶ Á·Æ ¿»Â³Ê¶ »¾·µ´ »µ Á·Æ ··»Ê³ ¾»Æ ÁË»µ»² Á»² ¶Äµ·À ² Á»²
Á²Ã Á·Æ 1 Á·² ;ÊÄ··Âĵ Á·Æ 2 ;Á²ºÃ·» Ì»³" Á·Æ ³Ê ÊĺÄĔË Á·² Ë·³ºÄ¾Æ Á³²¶ Ľ¾Ä·· ¶Â»µÀ ÄȲ´ »µ Êij»² ,²³ '² ,´²º ¿ÄÂÄ» Á·Æ "º²¾³´²º"
,¾·²Ĕ .ºÃ Á·² ,ÃÂÄ»¾Ê² ·»Â ,²ÉûȲÊÆ Á·² Å·ÊÆ»·² ¿Äµ Å»·² ºÊÄƺÂÄÄ´
.µ»»Ã ºÃ»² »µ Á»² "¾·µ´¶ ËʵÀ¶ ¿»Ê³¹ þ² ÁÄò¾ËĴ² ¼»¸ Á³²¶ :Áµ¾²ÀÄ´ ºÊÄ·· ,Ĕ"ÊÌ
.²º²ÃÄ»À ºÊÄ·· ÃÄ ."¿»Â³Ê¶ Ìý" ¿Ä»²
¿Ä»»² Á·Æ ¸»² ··»Ê³ »µ Á·Æ û»² Á»·Ë ÁÄÂĸ ÃÄ ¸² Á³Ä´Ä´Â² .²Ì¾À »À·ÃÊĔ¾
Ä»»Â »µ Á»² ľ²Ê Ä´»º½»·· ² º²¶ ÊĽ¾Ä·· ¿"»Ê·Àµ² Ä'³·Ë¹ »µ Á·Æ 10 Á·² ,Êĵ»¾´º»À 135 ÁÄò¾ËĴ»»²
'»ÄË» Ê"´¶ º¾»ĔËÄ´ º²¶ ĻȲ¸»Â²´Ê² ,Éʲ» ·»Â Á»² ºÈĸ²³ ¿¶¶ ¿»À»³ ¼»¸ µÄ··" ¿·È Áʲ··Ä´ ºÀ»ºË²³ ÁÄÂĸ ¿»Â³Ê¶ Ì·µ¹²Ì¶ Ì·µÃ»Ì¶ ʳµ ¾Ä
Á»² ¿»Â³Ê ÄË»´ÊÄÂÄ »µ Á·Æ ,¾"¸ Êĸ²¾´ »·¾¶ ¾²»¹» ¶ËÀ »³Ê É»µÈ¶ Á·²´¶ ¿»Ãɲµ·ÌÊ·²¶ ¿»Â³Ê¶ Ìý" ¿Ë³
ʳ¹À· ɶ³·À ÁËʵ ² ,ÄÉ»ÊÄÀ² Ã"¹À ,³·Ê˸²À Ê"·Àµ² ¾"ȸ Á»»ºËĔÄ ."¾Ä·Ĕ¶ Êĺʲ˺ ¶¸ ¾Ä ·Â¾³É "²É»ÊÄÀ²³
¿»Â³Ê »µ Á·Æ ¾»Æ ¸² ºÄ¸ ÁÄÀ
·¸¸Å Áȸ²¸¯
¯"ÃÈÉ ³ÇÈ ¸¸¶
°¯µ »¯¸Ç°±
»"ŵ É´¸»±Ç½
¯¿²¯Ç± Æ"Æ° ³°Ç ¯¿¸¸²´ ¼¸Çȸ½ ²¸±½
Æǯ¸ ´¸¿° "»¯Çȸ ɲÁ" »³Æ ²"°¯±´
»¯¸Ç°± ÉÇ´É À"¶½´ ,"¼¸¿°Ç³ ÉÀ¿º" ¯¸È¿
4
¾½¾ »Â² ʳ¹ :º³»»ÊË ÊĽ¾Ä·· ,̵ ˲ ·È Áʲ··Ä´ ºÀ»ºË²³ ÁÄÂĸ Ľ¾Ä·· Ų »¾³ÀÄò" »¾´Â²¶ ¿Ë³ »Â³¾²À ³Ã¸À¯ Á·ÈÇÁ
,¿½Ìƻò³ ¾³¹ ̹ɾ »Èƹ ,'¶ »²Ê» Á·Æ ÁÄÂĸ ÁÄĺ»À²É ºÆ²ËÊÄÊ»Æ ,"²É»ÊÄÀ²³ ¿»Ãɺµ·ÌÊ·²¶ û²³²Ê ¾´Ã É´»´Áç ¾´¯
¶ÂÀ¸¶ »¾ ¹·¾Ë¾ »ÌËɳ³ ¶¸³ »Â¶ ½"Ä µÂ²¾´ÂÄ ·»Â »µ Á·Æ Á·² Á²ºÃ²³ »ÌÀ²¶ Á·²´¶ ³Ê¶ ²»Ë¶ ¶ÌÄ Ìľ· "¼¸¿°Ç³ ÉÀ¿º"
É·»µ³ ¿·Ëʾ· ,¶µ³½Â¶ ¶Æ»Ã²¶¾ ²·³¾ º²¶ ľķ·¾Ä·· 'Ê ÁÄÀÄ·· º»À ,ú»ÄºÃ ³²¸ ¾²»Ê³´ 'Ê ¿¾·Ä µ·Ã» É»µÈ
ÁĴ·µÂ»³Ê²Æ ĺÂIJ Áº¾²¶Ä´Â² Ìý" Á»»²Ê²Æ ÊÄË'»Â³Ê ÊÄ»»Â Êĵ
.¶Ä˶· ¿·ÉÀ¶ º¸²¾Ê²Æ º²¶ ÊÄ Ã²·· ¿Äµ½²Â .Ì·»¾´ÊÀ ľķ·¾Ä·· »³Ê È"¶´¶ ò·· "¿»Â³Ê¶
ºÊ²µ º²¶ ľķ·¾Ä·· 'Ê .Á²ºÃ²³ ò··ºÄ ÁÄƲËÄ´ º²¶ ¾"ȸ Ì·»¾´ÊÀ
ÁÊÄ·· ÃÊºÂ·É ¿Ä»² ˺²½ ¿»Â³Ê Ä´»ºÊ²µ »µ Á·² ,º½·¸²³ ¾²À·È ¾Ä ¿»À·Ì¹¶ ¾½ ·Æò̻ ¹º³· Á² ÁÄÀ·É²³ º²¶ ,Ĕ"ÊÌ ÌÂË Ê²Æ
Á»² ,¿»Â³Ê 43 ¸»·¾³ ºÂ½ÄÊĴû·² ÄÊÄ»»¸ ÁÉ»Ë ´»ÃÄÀ¾´ÄÊ ¿»² Á´Ä¾Æ ¶Ä˳ ³Êij ²³ 'Æ '´ ¿·»³ Êĺʲ˺¶ ÌËÊĔ '² "Êĺʲ˺" º»ÄºÃ Á¾Ä»È»Æ²
30 ¿·Ê² Á·Æ ÁÄÃÄʵ² »µ ·È ³²´·È ³²¸ ¾²»Ê³´ Á·²´¶ ³Ê¶ Ì»³³ 8 ² þ² ,'20 21, ʲ·Â²» ,²³
ºÉ»ËÄ´·È "¿»Â³Ê Ìý" º²¶ ,ÄÊĵ² .Ì·¾²Ë ¾½· ,»»··µ²Ê³ ºÃ»² 203 ,Ì·»¾´ÊÀ Á'Êĺ·² ĻȲ¸»Â²´Ê² Ä´»ºÄº¾»·²··
¿Äµ Ê²Æ Êĵ»¾´º»À ÄÊ»² Á·Æ ĺû¾ ² ¾² ²·³¾ ¿»¾·½» ¿»Ì»À²¶ ¿»Â³Ê¶ ·Ê³»¶ ··² »¾³ÀÄò" ÁÄÀ²Â
Á¾²É»¾ ʲºÄÊÉÄà »Ê·Ë¸Äʺ ž»¶Ä´ ¿»Â³Ê Êĵ»¾´º»À »µ Á·Æ Ľ»¾ºÄ ÃÄ ."ÄÉ»ÊÄÀ² ··² û»³²Ê Ãɲºµ²ºÊ²
93 û·² ºÂĽÄÊ Ã²·· ,'25 Á»² ,÷ʵÂÄ µ»Ã¹¶ Á·²´¶ »·· ,ºÂÄ»À²ÊĔ ʲ´ ÁÄÂĸ .¿»Ê³¹¾ ¿Ì·² ¾³É· ¶Æ»Ã²¶ ÊÄË»'Â³Ê ÊÄ´»ºÄº ² Áʲ··Ä´ µ¾²³ ¸»²
4 Á·² ,Éʲ» ·»Â º²ºË »µ Á·Æ 37 :¿»Â³Ê Á·Æ ¾"ȸ ´ÊijÂĸ²Ê ²µ·¶» »³Ê ÊĺÃÂÊÄ ÊĺËÊÄ Ã¾² ,Á»»²Ê²Æ
;º»ÄºÃ Éʲ» ·»Â Á»² ºÄºË ÄÊĵ² Á·Æ É"µ³² ÊÄ»ÊÆ ,²µ²Â²É ,¾²Äʺ²À .Ê»½¸À ,Á»»ºËĔÄ ³»»¾ ɹȻ ³Ê¶ ò·· ,"¿»Â³Ê¶ ̵·´²" »µ ·È ÇÂÄʷɲÉ
10 ;Ä»ÂÄ··¾»ÃÂÄĔ Á·Æ 8 ;²´²É»Ë Á·Æ 5 ¾·µ´¶ Á·²´¶ ;¿»ÊµÂ Ì·µ» Ã"¹À· ²¾Ê²º ³"ÃÊÌ ÌÂ˳ Áʲ··Ä´ ÁÄƲËÄ´ ¸»²
Á·Æ 3 ;ú»ÄºÃ µÂ²¾´ÂÄ ·»Â »µ Á·Æ Á·Æ ¾"ȸ »Éû˸µ²Ê´ ËÊ»¶ »³È »³Ê "¿»Â³Ê¶ Ìý" ÃÊºÂ·É ¿Äµ Á»²
Á·Æ 4 ;º·É»ºÄÂ²É Á·Æ 3 ;ʲÀ»º¾²³ Á·²´¶ º»À ³·ÊÉ ²) ,²ÉòʳÄ ,²¶²À² º²¶ Á»»²Ê²Æ ÊÄË»'Â³Ê Êĵ ò·· .É"Ĕ¾
Á·Æ 3 ;»¸Ê»·Ë¸µ ·»Â Á·Æ 6 ;²»»¶² Á·²´¶ Á·² ;(¾"ȸ ²Â¾»··À ʸ·Ä ¿»»¹ »³Ê ¼»¸ ÁÄ»ÆÄ´ ,¼Êij Ç"ÊÌ ÌÂ˳ ºÉ·ÊµÄ´
Á·Æ 2 ;û²·¾ .ºÃ Á·Æ 2 ;²µ²Â²É Á·Æ ³Ê ¾"ȸ ÊÄË»»¾Æ Á»À»Â³ »³Ê ¾·µ´¶ Á·Æ ¿»Â³Ê¶ »¾·µ´ »µ Á·Æ ··»Ê³ ¾»Æ ÁË»µ»² Á»² ¶Äµ·À ² Á»²
Á²Ã Á·Æ 1 Á·² ;ÊÄ··Âĵ Á·Æ 2 ;Á²ºÃ·» Ì»³" Á·Æ ³Ê ÊĺÄĔË Á·² Ë·³ºÄ¾Æ Á³²¶ Ľ¾Ä·· ¶Â»µÀ ÄȲ´ »µ Êij»² ,²³ '² ,´²º ¿ÄÂÄ» Á·Æ "º²¾³´²º"
,¾·²Ĕ .ºÃ Á·² ,ÃÂÄ»¾Ê² ·»Â ,²ÉûȲÊÆ Á·² Å·ÊÆ»·² ¿Äµ Å»·² ºÊÄƺÂÄÄ´
.µ»»Ã ºÃ»² »µ Á»² "¾·µ´¶ ËʵÀ¶ ¿»Ê³¹ þ² ÁÄò¾ËĴ² ¼»¸ Á³²¶ :Áµ¾²ÀÄ´ ºÊÄ·· ,Ĕ"ÊÌ
.²º²ÃÄ»À ºÊÄ·· ÃÄ ."¿»Â³Ê¶ Ìý" ¿Ä»²
¿Ä»»² Á·Æ ¸»² ··»Ê³ »µ Á·Æ û»² Á»·Ë ÁÄÂĸ ÃÄ ¸² Á³Ä´Ä´Â² .²Ì¾À »À·ÃÊĔ¾
Ä»»Â »µ Á»² ľ²Ê Ä´»º½»·· ² º²¶ ÊĽ¾Ä·· ¿"»Ê·Àµ² Ä'³·Ë¹ »µ Á·Æ 10 Á·² ,Êĵ»¾´º»À 135 ÁÄò¾ËĴ»»²
'»ÄË» Ê"´¶ º¾»ĔËÄ´ º²¶ ĻȲ¸»Â²´Ê² ,Éʲ» ·»Â Á»² ºÈĸ²³ ¿¶¶ ¿»À»³ ¼»¸ µÄ··" ¿·È Áʲ··Ä´ ºÀ»ºË²³ ÁÄÂĸ ¿»Â³Ê¶ Ì·µ¹²Ì¶ Ì·µÃ»Ì¶ ʳµ ¾Ä
Á»² ¿»Â³Ê ÄË»´ÊÄÂÄ »µ Á·Æ ,¾"¸ Êĸ²¾´ »·¾¶ ¾²»¹» ¶ËÀ »³Ê É»µÈ¶ Á·²´¶ ¿»Ãɲµ·ÌÊ·²¶ ¿»Â³Ê¶ Ìý" ¿Ë³
ʳ¹À· ɶ³·À ÁËʵ ² ,ÄÉ»ÊÄÀ² Ã"¹À ,³·Ê˸²À Ê"·Àµ² ¾"ȸ Á»»ºËĔÄ ."¾Ä·Ĕ¶ Êĺʲ˺ ¶¸ ¾Ä ·Â¾³É "²É»ÊÄÀ²³
¿»Â³Ê »µ Á·Æ ¾»Æ ¸² ºÄ¸ ÁÄÀ
·¸¸Å Áȸ²¸¯
¯"ÃÈÉ ³ÇÈ ¸¸¶
