Page 5 - Yidishe Tzeit - אידישע צייט
P. 5
³¿°¸
³¿°¸'É ¼´¯É'à ÉÃ'Å'É ¼´¯É'ÃÉÃ'Å
¯"·¸»È¾¯»Ã¯Æ¾³º³°´²¸º²Ç½¸°Ç¾´¯±³·¸½ÀÁ´½È¯
À»¯ ¾Á´´Á± ·¿¯Æ¯° À»¯ µ¸¯ ÉÃÅ Áº»Á´´ ¾È¸¿ÁÇÁÆÇÁ°¸¯ ¸² ¾´¯ ,¶"ÈÉ Ç¸½ ¾Á¿Áµ É´ÁÈ-±¯·¸½Ç¯Ã ¸² ¾¸¯ ·½´Æ "ÉÃÅ" ·¯·È ¾±¸»¸¸³ ¼Á¿¸¯
µ¸¯ ·¿¸¸³ ,"¼¸»°´Æ½ ¾´Ã ·¯·È" ÇÁ² ¾´Ã Á¿¸¸¯ ¸´¯ .¾Á½´ÆÁ±Ç¯Ã ¾¯² ¾Á¿Áµ ´Å ÉÃÅ ·¯·È-·»¯ ¾¸¸Æ ¾Á½´ÆÁ±¿¯ ¾Ç¯´´Á± ƸǴŠµ¸¯ ÉÃÅ ,³ºÃ³½ ¯ ǯÃ
·Ç¸À¯Ã ·¯³ À¯´´ .³Ç´É³ ǸÁ ¾¯ ÀÁ ¾¯ ¾¯Ç¯Ã µ¸¯ ¾Ç¸· Á¿ÇÁÅ»¯³ Á·»¯ ¸² ¹¸µ ·¿¸ÃÁ± Áº»Á´´ ,"ÉÃÅ É°¸È¸" ÇÁ² ÁȸÇà ¸² ,ÉÃÅ ÇÁ±¸»¯½¯ ÇÁ²
?¾Ç¯¸ ¸² ¾È¸´´Å¿¸¯ ¾°¸»°Á±ÇÁ°¸¯ µ¸¯ Áº»Á´´ ·Ã¸ÇÈø´¯ Áȸǯ·À¸³ Á±¸·Ç¯ ¸² ¾´Ã Á¿¸¸¯ ¾¸¯ ¹¸µ ¾Á¸Å Áº»Á´´ ·¸¸»Á±¿´¸ ¾´Ã ±¿´¿¸¸ÈÇÁ
º²¶ ¶"ÄÄÀ²ÀÁ»»À :Á²¾Æ²É ³Ê¶ °Ç³ ɺȻ" :ƸǴŠǯ¸ ±¸À¸¸Ç² ¾´Ã ¯² µ¿´¯ ·¯³ ¾Á´´Á± ¼¸¿Ã »°Æ½ ,¼¸¿¸¿° ÁÀ¸´Ç± Á»¯¿¸Å¸²¯Ç· ¸² ¾´Ã À¸´Ç¯
¸»² Ľ¾Ä··) Á³²³ Ê»² Á·Æ ¿Ë³ º¾»ÈÊĵ ¸´¯ ."µ´¶½³´ ÉÃÅ ²"°¯Ç´ ¸È¯Ç³ ¾´¯±³ ,ÉÃÅ ·¯·È-·»¯ ¾´Ã °Ç ÇÁ² ¸² ¾¸¯ ¾Á¿¸´¯´´ ¾Á¸¸± ¾´¯ ,·Á·È
("Ì·³»Ì¶" ¾Ä³ ¿ÄÂ·Æ ¾É»Â»»² Á² ÁÄ··Ä´ ¾´µ ÇÁ² µ¿´¯ ·±¸¸Å ¾ÇÁ½¸Å ¸² ¾´Ã Á¿¸¸¯ ,¯"·¸»È ¾¯»Ã¯Æ °´² ¸º²Ç½ ¸°Ç ·È¸¿ ·¯³ ,·Á·È ÁÇÁ¿Á»Æ
¸² ¼»¸ º½²µ) ,ÄÂÄÊ»·³Ä´ Ä'ÌÆÈ ² û»¾² ¾´Ã ¾¸² ɸ° ÇÁ² ¾Á´´Á± µ¸¯ ¯²" :¾¯ ¾·»¯ ¾¯ ´Å ¾¸¸Ç¯ Ǹ½ ¾Á¿Áµ ¼Á¿¸¸¯¿¸¯ ¾¸´È ·¯³ Áº»Á´´ ,"ÉÃÅ" ·Ã¸³Á±ÇÁ°¸¯
¸² ,(Ä"ÉÌ Ê²» Á»² ÁÄÀ·ÉÄ´Æ»·Ê² ÁÄÂĸ »»¸ ¯¾¸¯ ,Ư·È ¾·¸¸´´Å ¾'ø´¯ ."ÉÃÅ À¯² ·Æ´Æ ¾À¸´Ç²¿¸¯ ¾´Ã À¯´´ ,¾¸¿° ¾´Ã ,¹¸µ ·º¯² ,À¿¯µ¯ ·¿¸´¯´´Á±¸° ·È¸¿
ÁÄÂĸ ,´»ÊÉ º¾Ä·· ÁºËÊÄ Êĵ ʲÆij ÇÁµ¿´¯ ·¿¸´¯´´Á± ·¯³ ,³Ç¸² Á'·´Èà ·¯³ ÇÁº»Á´´ ¾¸¿° ¯ ¸´´ À¸´¯ ¾¸ÇÁ² ¹¸µ ¾°¯³ ÀÁ ¾Á´´ ¾·¸¸Å ¸²
º¾² Á»² Ì·»Ã½ »Ì³ ÊÄ´»¾µÂÄÈ ÁÄ··Ä´ .³¶ÃȽ É¿È ¾´Ã ³½¶»½ ¸² ·°Á»Á±ºÇ´² .·"ÈÁ°³´ ¯"DZ³ ¸²¸½»É ¸² ·ÅÁµ¯°
º²¶ º½²Â·È ´²º»»ÊÆ Á·² ,ÌÆÈ º²ºË
·È ,¶µ·Äà »µ ÁÃÄ º´²»Ä´À»»¶² ¼»¸ ÁÄÀ ÉÃÅ ¾¸¯ ·¿¸¸³ ¹¸µ ¾Á¿¸ÃÁ± ÀÁ
,ÁÄÂÊľ Á»»´É»Ê·È ¼²ÂÊĵ ÁÄÂÄÉ ¾´¯ ¾Å¸µ Áº»Á´´ ·¸¸»Á±¿´¸ ÇÁ·ÇÁ²¿´³
Á»»É ÁƲʺĴ ºË»Â ÁÄÀ º²¶ ºËÊĵ² ÇÁ²¿¸Æ ÇÁ·ÇÁ²¿´³ ,»»´º ¾¸¯ ¾Á¿ÇÁ»
...¾¶·ËÁ»²ÁÈ»¸·ÈDz¾Æ ÇÁ²¯ ³Ç´É ²´½»É ¾¸¯ ¾Á¿ÇÁ» Áº»Á´´
¸»² ,ºÉ·Ƶ²ºË-Á˻ʲºÃ»¶ ² Á·² ·½Á¿ ³º¸Ã³½ ÇÁ² ;"°ÆÁ¸ É´¿°" ¾¸¯
Êĵ ·È ¸»³ "¶ÌʲÆ̳" ÁÄ··Ä´ ÌÆÈ ·¿ºÁÇÁ±¿¸¸Ç¯ ,ÉÃÅ Ä¿¯± ·Á½º ¼´Ç¯
·¸¸Å Áȸ²¸¯ ¶ËÄÀ .µ.²ÊĵÁ·² ,¿»µÀ·¾ ÁÄ··Ä´ À'±¯·´Å-·¿¸¸³ ·¸¸·È ÀÁ ÇÁ´´ ¾´¯
²µ ÁÄÂĸ'à ,¶À¹¾À º¾Ä·· Êĺ»»··È
-·»¯ ,ÉÃÅ ¾´Ã ¼´Ç² ¾¸¯ ÇÁ·¿Á±Á± ¸²
.¾Á¿º dz ¾´¯ ¼¸¸¶ Ç´¯½ ,·¯·È
¸»² Áʲ» »µ û·²½Ê·µ .´·ÂÄ´ º¾»»ÈÊĵ
·È Á·² ,ÁĴ²´Ä´Êĺ·² Ë»ºÃ²Êĵ ÌÆÈ
±"ÃÈÉ ¯Ç¯´ . »µ ÌÄ˳ ò·· òµ º¾»ÆËÄ´·È ¼»·² ¿Äµ ¹´¿¸¶³´ ³Ç´É³ É´²À´½ ¸² ¾´Ã ĸÃÈ ¾¸¯
¸°Ç ¾´¯±³ µ¸¯ ,ÉÃÅ ¾¸¯ ³Ç´É ¸¿° ¸² ¾´Ã
² µÁÄÀ¸»²¶À¹¾Àº¾Ä··ÄºËÊÄ
ÇÁ² ,¯"·¸»È ¾¯»Ã¯Æ ¾³º³ °´² ¸º²Ç½
ÁÄ··Ä´ ¸»² ÌÆÈ .ÊĴ·¶ Ê²Æ ÁĴ²´Ä´Ã»·²
! Êĵ ÁÄ·· Êij² ,º²ºË ÊÄÀ»Ê² Á² ʲ´ Éß¿°Ç¸²¾´Ã°³µ³É»È»´È³¹¸È½
¯ ¾¸´È ¹¸µ ·¸Å Áº»Á´´ ¾¯½ÇÁ°»¸µ ɸ°»
Á·Æ ʵ² Á»² ÁÄÀ·ÉÄ´ÊĶ² ¸»² ¾"ȸ ĺ²º
,¿»Ì³ »¾Ä³ ºÂ»·²··Ä´ ²µ Á³²¶ ,»"ËÌ ÌÂË !ǯ¸ ·ÇÁ²¿´³ ¸¸´´Å ÇÁ°¸¯³Ã´ÆÉ
³¿°¸'É ¼´¯É'à ÉÃ'Å'É ¼´¯É'ÃÉÃ'Å
¯"·¸»È¾¯»Ã¯Æ¾³º³°´²¸º²Ç½¸°Ç¾´¯±³·¸½ÀÁ´½È¯
À»¯ ¾Á´´Á± ·¿¯Æ¯° À»¯ µ¸¯ ÉÃÅ Áº»Á´´ ¾È¸¿ÁÇÁÆÇÁ°¸¯ ¸² ¾´¯ ,¶"ÈÉ Ç¸½ ¾Á¿Áµ É´ÁÈ-±¯·¸½Ç¯Ã ¸² ¾¸¯ ·½´Æ "ÉÃÅ" ·¯·È ¾±¸»¸¸³ ¼Á¿¸¯
µ¸¯ ·¿¸¸³ ,"¼¸»°´Æ½ ¾´Ã ·¯·È" ÇÁ² ¾´Ã Á¿¸¸¯ ¸´¯ .¾Á½´ÆÁ±Ç¯Ã ¾¯² ¾Á¿Áµ ´Å ÉÃÅ ·¯·È-·»¯ ¾¸¸Æ ¾Á½´ÆÁ±¿¯ ¾Ç¯´´Á± ƸǴŠµ¸¯ ÉÃÅ ,³ºÃ³½ ¯ ǯÃ
·Ç¸À¯Ã ·¯³ À¯´´ .³Ç´É³ ǸÁ ¾¯ ÀÁ ¾¯ ¾¯Ç¯Ã µ¸¯ ¾Ç¸· Á¿ÇÁÅ»¯³ Á·»¯ ¸² ¹¸µ ·¿¸ÃÁ± Áº»Á´´ ,"ÉÃÅ É°¸È¸" ÇÁ² ÁȸÇà ¸² ,ÉÃÅ ÇÁ±¸»¯½¯ ÇÁ²
?¾Ç¯¸ ¸² ¾È¸´´Å¿¸¯ ¾°¸»°Á±ÇÁ°¸¯ µ¸¯ Áº»Á´´ ·Ã¸ÇÈø´¯ Áȸǯ·À¸³ Á±¸·Ç¯ ¸² ¾´Ã Á¿¸¸¯ ¾¸¯ ¹¸µ ¾Á¸Å Áº»Á´´ ·¸¸»Á±¿´¸ ¾´Ã ±¿´¿¸¸ÈÇÁ
º²¶ ¶"ÄÄÀ²ÀÁ»»À :Á²¾Æ²É ³Ê¶ °Ç³ ɺȻ" :ƸǴŠǯ¸ ±¸À¸¸Ç² ¾´Ã ¯² µ¿´¯ ·¯³ ¾Á´´Á± ¼¸¿Ã »°Æ½ ,¼¸¿¸¿° ÁÀ¸´Ç± Á»¯¿¸Å¸²¯Ç· ¸² ¾´Ã À¸´Ç¯
¸»² Ľ¾Ä··) Á³²³ Ê»² Á·Æ ¿Ë³ º¾»ÈÊĵ ¸´¯ ."µ´¶½³´ ÉÃÅ ²"°¯Ç´ ¸È¯Ç³ ¾´¯±³ ,ÉÃÅ ·¯·È-·»¯ ¾´Ã °Ç ÇÁ² ¸² ¾¸¯ ¾Á¿¸´¯´´ ¾Á¸¸± ¾´¯ ,·Á·È
("Ì·³»Ì¶" ¾Ä³ ¿ÄÂ·Æ ¾É»Â»»² Á² ÁÄ··Ä´ ¾´µ ÇÁ² µ¿´¯ ·±¸¸Å ¾ÇÁ½¸Å ¸² ¾´Ã Á¿¸¸¯ ,¯"·¸»È ¾¯»Ã¯Æ °´² ¸º²Ç½ ¸°Ç ·È¸¿ ·¯³ ,·Á·È ÁÇÁ¿Á»Æ
¸² ¼»¸ º½²µ) ,ÄÂÄÊ»·³Ä´ Ä'ÌÆÈ ² û»¾² ¾´Ã ¾¸² ɸ° ÇÁ² ¾Á´´Á± µ¸¯ ¯²" :¾¯ ¾·»¯ ¾¯ ´Å ¾¸¸Ç¯ Ǹ½ ¾Á¿Áµ ¼Á¿¸¸¯¿¸¯ ¾¸´È ·¯³ Áº»Á´´ ,"ÉÃÅ" ·Ã¸³Á±ÇÁ°¸¯
¸² ,(Ä"ÉÌ Ê²» Á»² ÁÄÀ·ÉÄ´Æ»·Ê² ÁÄÂĸ »»¸ ¯¾¸¯ ,Ư·È ¾·¸¸´´Å ¾'ø´¯ ."ÉÃÅ À¯² ·Æ´Æ ¾À¸´Ç²¿¸¯ ¾´Ã À¯´´ ,¾¸¿° ¾´Ã ,¹¸µ ·º¯² ,À¿¯µ¯ ·¿¸´¯´´Á±¸° ·È¸¿
ÁÄÂĸ ,´»ÊÉ º¾Ä·· ÁºËÊÄ Êĵ ʲÆij ÇÁµ¿´¯ ·¿¸´¯´´Á± ·¯³ ,³Ç¸² Á'·´Èà ·¯³ ÇÁº»Á´´ ¾¸¿° ¯ ¸´´ À¸´¯ ¾¸ÇÁ² ¹¸µ ¾°¯³ ÀÁ ¾Á´´ ¾·¸¸Å ¸²
º¾² Á»² Ì·»Ã½ »Ì³ ÊÄ´»¾µÂÄÈ ÁÄ··Ä´ .³¶ÃȽ É¿È ¾´Ã ³½¶»½ ¸² ·°Á»Á±ºÇ´² .·"ÈÁ°³´ ¯"DZ³ ¸²¸½»É ¸² ·ÅÁµ¯°
º²¶ º½²Â·È ´²º»»ÊÆ Á·² ,ÌÆÈ º²ºË
·È ,¶µ·Äà »µ ÁÃÄ º´²»Ä´À»»¶² ¼»¸ ÁÄÀ ÉÃÅ ¾¸¯ ·¿¸¸³ ¹¸µ ¾Á¿¸ÃÁ± ÀÁ
,ÁÄÂÊľ Á»»´É»Ê·È ¼²ÂÊĵ ÁÄÂÄÉ ¾´¯ ¾Å¸µ Áº»Á´´ ·¸¸»Á±¿´¸ ÇÁ·ÇÁ²¿´³
Á»»É ÁƲʺĴ ºË»Â ÁÄÀ º²¶ ºËÊĵ² ÇÁ²¿¸Æ ÇÁ·ÇÁ²¿´³ ,»»´º ¾¸¯ ¾Á¿ÇÁ»
...¾¶·ËÁ»²ÁÈ»¸·ÈDz¾Æ ÇÁ²¯ ³Ç´É ²´½»É ¾¸¯ ¾Á¿ÇÁ» Áº»Á´´
¸»² ,ºÉ·Ƶ²ºË-Á˻ʲºÃ»¶ ² Á·² ·½Á¿ ³º¸Ã³½ ÇÁ² ;"°ÆÁ¸ É´¿°" ¾¸¯
Êĵ ·È ¸»³ "¶ÌʲÆ̳" ÁÄ··Ä´ ÌÆÈ ·¿ºÁÇÁ±¿¸¸Ç¯ ,ÉÃÅ Ä¿¯± ·Á½º ¼´Ç¯
·¸¸Å Áȸ²¸¯ ¶ËÄÀ .µ.²ÊĵÁ·² ,¿»µÀ·¾ ÁÄ··Ä´ À'±¯·´Å-·¿¸¸³ ·¸¸·È ÀÁ ÇÁ´´ ¾´¯
²µ ÁÄÂĸ'à ,¶À¹¾À º¾Ä·· Êĺ»»··È
-·»¯ ,ÉÃÅ ¾´Ã ¼´Ç² ¾¸¯ ÇÁ·¿Á±Á± ¸²
.¾Á¿º dz ¾´¯ ¼¸¸¶ Ç´¯½ ,·¯·È
¸»² Áʲ» »µ û·²½Ê·µ .´·ÂÄ´ º¾»»ÈÊĵ
·È Á·² ,ÁĴ²´Ä´Êĺ·² Ë»ºÃ²Êĵ ÌÆÈ
±"ÃÈÉ ¯Ç¯´ . »µ ÌÄ˳ ò·· òµ º¾»ÆËÄ´·È ¼»·² ¿Äµ ¹´¿¸¶³´ ³Ç´É³ É´²À´½ ¸² ¾´Ã ĸÃÈ ¾¸¯
¸°Ç ¾´¯±³ µ¸¯ ,ÉÃÅ ¾¸¯ ³Ç´É ¸¿° ¸² ¾´Ã
² µÁÄÀ¸»²¶À¹¾Àº¾Ä··ÄºËÊÄ
ÇÁ² ,¯"·¸»È ¾¯»Ã¯Æ ¾³º³ °´² ¸º²Ç½
ÁÄ··Ä´ ¸»² ÌÆÈ .ÊĴ·¶ Ê²Æ ÁĴ²´Ä´Ã»·²
! Êĵ ÁÄ·· Êij² ,º²ºË ÊÄÀ»Ê² Á² ʲ´ Éß¿°Ç¸²¾´Ã°³µ³É»È»´È³¹¸È½
¯ ¾¸´È ¹¸µ ·¸Å Áº»Á´´ ¾¯½ÇÁ°»¸µ ɸ°»
Á·Æ ʵ² Á»² ÁÄÀ·ÉÄ´ÊĶ² ¸»² ¾"ȸ ĺ²º
,¿»Ì³ »¾Ä³ ºÂ»·²··Ä´ ²µ Á³²¶ ,»"ËÌ ÌÂË !ǯ¸ ·ÇÁ²¿´³ ¸¸´´Å ÇÁ°¸¯³Ã´ÆÉ
