Page 5 - Yidishe Tzeit - אידישע צייט
P. 5
´É¸° ¾½¯¿ ¾´Ã É´¿´Çºµ »·¸Ã§ ¯Æ ¯
ȸȸ³ ±»Ã´½³ ¸¿°Ç³
³È½ ¯²´³¸ °Ç³
¯"·¸»È ¾Ã§ ǯÆ
¸¸Æ¯´´¯»À ,±Ç´°ÈÁÇç ²¸»¸
Æ"³¸Á ¼¸»È´Ç¸ °È´É
»¯Çȸ ¹»½ – ǵÁ»¯ ɶ¿½ ¼Á¿´Ã ³¶·°³ – ±Ç´°ÈÁÇç ¾¸¯ ÁÀ¯Æ "³Ç´É ¸Æ¸µ¶½" ¸²
°Ç ÇÁµ»Á° ¾´Ã Ȳ´Æ³ ¶´Ç – "²¿¸Æ À¯² ·¸½ ¼Á¿" – ³°¸È¸ ¾¸¯ ³¶¸Éç ¸² – ´Ç²³°
ÇÁ¿µ¯´´ °Ç³ ¸´¯ ÇÁ·À¿Áà ¾'ºÇ´² ±¸²¿ÁÆ´Æ – ¸ÆÀÁ· ¸² ¾¸¯ ȸ¯ ¾´µ¶ ÇÁ² –
Ìĵ Á'º»À ÊËÉ Á¾Ä»ÈÄĔà ² º²¶Ä´ !¶ÄË Á»»² Ê²Æ ÁĔÊ²É ¶ËÀ ²µ·¶» 'Ê ³Ê¶ ,ÁË»¶ ÁÆÄʺ ·È ÊÄ··Ë ¸»² Áº»»È Ä´»ºÂ»»¶
Ë»³»»Æ ²´ÊË Ê"ʶ ,ĵ»»¸ Êĵ ;ÊÆ·Ã Êĵ Á·² ´Ê·³ËÄÊĔ Ê»Ä µ»¾» ,²"º»¾Ë Á³²¶ Ľ¾Ä·· ¶Äµ Ê·µ¾ ¿»µ»ÊË
¿ÄÂ·Æ ³Ê·ÉÀ ² ÁÄ··Ä´ ¸»² ¾"¸ ÁĔÊ²É »µ Á»² Á»»Ê² ºÀ·É ÃÄ ÊÄ·· ÊÄ´Â»Æ ÁÄÈ Ä»»¸ º»À º²¶ ò·· ¼²Â Á³Ä¾ Á·² "´Ê·³ËÄÊĔ" ºÀĺ²Ä´
¼Àà¿»² ¼Ê·µ ¸»² Á·² ,ÊÆ·Ã Ìĵ »µ Á»² ÁĔÊ²É ³Ê¶ Á·Æ ²Ê·»³ ÄÂĵ»»Ë²³ Ì·µÃ·À" Á·Æ Á»Â³ ¿Äµ º»·³Ä´Æ»·² ÊÆ·Ã ¿Ì¹ Á´»¾»»¶ ¿ÄÂ·Æ Áº²Ë Á'Êĺ·²
Á»² ¶¾»ÆÌ ¾Ä³· ³"·Ë þ² Áʲ··Ä´ ºÄ¸ ,¾·²Ë Ìij´ Á»² ¶³»Ë» ÊÄ´Ê·³ËÄÊĔ ¿»¾Ë·Ê» ·È ´Â²´Â»»Ê² ¿»»³ "´Ê·³ËÄÊĔ
ÊÄ ºÄ·· ,ÁÊ»³·ÊĔ ºÄ·· ÊÄ ³»·² ·¾»Æ² ¸² .Ä"»¸
.º²ºË ĺ½ÄÊ »µ ...Á»»¸ Ìĵ ¹»ÃÀ ÁÄÂÄÉ ºË»Â .É"¶»Ä Ľ¾Ä¸² ĺ¾»»ÈÄ´ »µ Á·Æ ÊÄ»»²
¸»² ¾Ë»º Á»»¸ Á·Æ º»»¸ ¿»»³ ºÂ²·· ,¿»ÂĔ ²·Ë· Áɸ Êĵ ¸»² ,¶¾·´Ã »µ»¹»
ÊÄ) ¾"¸ Å÷» ɹȻ Ê"ʶ Êĺ²Æ Êĵ ¿ÄÂ·Æ Êĵ¾»³ Äû·Ê´ Á·Æ ºÊ»È²³ ÊÄɲÀËÄ´ ² ʲ´ ¸»² ÁĔÊ²É ³Ê¶ Ê·µ »µ»ÊËÀ ,¿»ËÄÀ³· ¶Ê·Ì³ ´¾Æ·À
º²¶ Á·² ,¶À¹¾À »µ º³Ä¾Ä´Êij»² º²¶ ÁÊÀ ³² Ì»³ Ë²Ê Êĵ ,¿»ÊƷö Ì¾Ë¾Ë Á·Ê½¸¶ ¹½ Á´»µ¾²··Ä´ ² º»À ,˺ÂÄÀ
º²¶ ,(¼»»ÊɲÊÆ Á»² ºÂ»·²··Ä´ ÊĺÄĔË Äº½ÄÊ »µ Á·Æ ,ÊĺÂÄÈ Á»² ¸»² Ã"̹¶ ·È ¼²Ã² ʲ´ º²¶ ÊÄ Á·² ,Ê"¶Ä»¾³ kue wsdp yqb n
ghm _ghkx nsw_v `wc
Á·Æ ÁºÆÄËÄ´ »µ ºÊ»ÆÄ´ ¶À¹¾À »µ Ê²Æ º³Ë Êĵ Á·² ÊÆ·Ã ³Ì½ Êĵ ¸»² º»»¸ Á·Æ ÊÄÀ .Á³Ä¾ Á½»»Ê Á»»¸ Á·Æ Á¾»»ÈÊĵ
¿ÄÂ·Æ Á·¸ ² ,¾"¸ ÊÆ·Ã ¿Â·³ ¶¹ÀË Ê"ʶ Ìĵ Êĵ ¸»² º»»¸ ÄÉ»¾ »µ Á·Æ Á·² ,ÊÆ·Ã Êĵ Á² ¿»² Å»·² ¼»¸ ºÄ¸ ¿Ä¾²
² º²¶Ä´ º²¶ ÊĽ¾Ä·· ,ÊÆ·Ã Ìĵ Êĺ·² Á·Æ Á·² ,ÊÆ·Ã ³Ë¹ Êĵ Á·² ÊÆ·Ã Ä»»¸ Á·Æ ¾»»·· ,¿Ì·¹ ÊÄ´Ê·³ËÄÊĔ
Ê²Æ Å²ºËÂÄʳ Á·Æ Ãĸ»³ Äû·Ê´ ¸»² ÊĽ¾Ä·· ,³Ê ÊĺÈľ Êĵ ¸»² »»¸ ² ·È ÁÄ··Ä´ ¶½·¸ ÊÄ º²¶ Áʲ» ĺô·»
ÊĺÄĔË º²¶ ¿Â·³ ¶¹ÀË 'Ê) .òº»·² Á·² ,¾"ȸ ÊÆ·Ã Ìĵ ¿»»³ ¶Ê»Ì» ¶³Ê»É
ʺÆ ¸»² ÊÄ ·²·· ,Ç»»··Ë Á»² ºÂ»·²··Ä´ .É»Ê·È Ê²» »»··È º»À Áʲ··Ä´ ʺÆ ɷµ² ÊÄ ¸»² ,¶¸¶ ¿·»¶ µÄ ,·»À» ¾½
.¿»ÊƷö Ì»³ ¾Ë ¿Ê½¸¾· ¿À˾ ÊË·ÉÀ·
(.¶"ÃËÌ ÌÂ˳ ¶³·º ¶³»Ë³ Áʲ··Ä´ !²µ ¼»² Á»³ ÊÆ·Ã Ìĵ ¿Äµ Ì·½¸³"
;»³Ê Á»»À Á·² ĺ²º Á»»À ÁÄ··Ä´ ¸»² ÊÄ º»»Èʲ» ĺ'60 »µ Ê²Æ ´»µÂÄ»»ºË
òµ Á·Æ ¼»¸ ºÊÄ»²ÊÄ ÁĔÊ²É ³Ê¶ É·É ¼»² !Á³Ä¾ Dz´ Á»»À ÁÄ··Ä´ ¸»² ÊÄ ÃÄ :ÁĔÊ²É ³Ê¶ º´²¸ ,ÊÆ·Ã Ìĵ ¿Ä·Æ
ÁÄ··Ä´ ¸»² ò·· ,"´Ê·³ËÄÊĔ" Á»² Á³Ä¾ Ì·½¸ Á»»¸ Á»² !º½²Â Á·² ´²º ¿»² Å»·² ÁÊÄ»·Êº Ľ¾Ä·· Á˺ÂÄÀ Á²¶Ê²Æ ÁÄÂĸ
¶²¾À ,̷»¹³¶ ¾½À ¾²ÊË»³ ¿²· Ê»Ä Á² ¿»² ºË»Â ÁÄ·· ,¶¹ĔËÀ ² ¼»² ³²¶ ̷ɾÌö Á'½²Â ʲ» »»··È Êĵ² ʲ» Á»»²
Á·Æ ÊĺÂÄÈ ² ¼»·² Á·² ,¿»ÊƷ÷ ¿»À½¹ ʲ» ´»È½Ä¸ ¼»·² ,Ê»À »»³ ;Á'»³Ê ÊÄ»»¸ Á·Æ
Ä'³·Ë¹ »µ Á·Æ û»² .¿»µÃ¹ Ì·¾»À´ ..."!Ç»··Ë»·² Á»² ÁÄ··Ä´ ¼»² º¾²·· ,½"ËÌ ·¾Ã½ '³ ,´²º ¿ÄÂÄ» Á·Æ ÊĺÄĔË
,"¶Ê·Ì »É»¸¹À" ÁÄ··Ä´ ¸»² ÃÄÃ²É ÁÄÉ ,Áʲ··Ä´ ɾÌ฻² »³Ê Êĵ ò··
Á·Æ ¿»À½¹ »µ»À¾Ì ÁÈ»ºË ·È ºÀ»ºË²³ * ·¾»Æ² ¿»² Á·Æ Á»»¸ Ìĵ ¹»ÃÀ ºË»Â ¼»²
³»¾·È Áʲ··Ä´ ÁƲËÄ´ ¸»² òµ .º²ºË
ÌÂ˳ ÁÊ»·³Ä´ ¸»² ÁĔÊ²É ³Ê¶
º²¶ ¶¹ĔËÀ Á»»¸ .´Ê·³ËÄÊĔ Á»² ,º"ĔÊÌ
< 12·¸¸Å Áȸ²¸¯
Ã"ÈÉ É´²»´É
ȸȸ³ ±»Ã´½³ ¸¿°Ç³
³È½ ¯²´³¸ °Ç³
¯"·¸»È ¾Ã§ ǯÆ
¸¸Æ¯´´¯»À ,±Ç´°ÈÁÇç ²¸»¸
Æ"³¸Á ¼¸»È´Ç¸ °È´É
»¯Çȸ ¹»½ – ǵÁ»¯ ɶ¿½ ¼Á¿´Ã ³¶·°³ – ±Ç´°ÈÁÇç ¾¸¯ ÁÀ¯Æ "³Ç´É ¸Æ¸µ¶½" ¸²
°Ç ÇÁµ»Á° ¾´Ã Ȳ´Æ³ ¶´Ç – "²¿¸Æ À¯² ·¸½ ¼Á¿" – ³°¸È¸ ¾¸¯ ³¶¸Éç ¸² – ´Ç²³°
ÇÁ¿µ¯´´ °Ç³ ¸´¯ ÇÁ·À¿Áà ¾'ºÇ´² ±¸²¿ÁÆ´Æ – ¸ÆÀÁ· ¸² ¾¸¯ ȸ¯ ¾´µ¶ ÇÁ² –
Ìĵ Á'º»À ÊËÉ Á¾Ä»ÈÄĔà ² º²¶Ä´ !¶ÄË Á»»² Ê²Æ ÁĔÊ²É ¶ËÀ ²µ·¶» 'Ê ³Ê¶ ,ÁË»¶ ÁÆÄʺ ·È ÊÄ··Ë ¸»² Áº»»È Ä´»ºÂ»»¶
Ë»³»»Æ ²´ÊË Ê"ʶ ,ĵ»»¸ Êĵ ;ÊÆ·Ã Êĵ Á·² ´Ê·³ËÄÊĔ Ê»Ä µ»¾» ,²"º»¾Ë Á³²¶ Ľ¾Ä·· ¶Äµ Ê·µ¾ ¿»µ»ÊË
¿ÄÂ·Æ ³Ê·ÉÀ ² ÁÄ··Ä´ ¸»² ¾"¸ ÁĔÊ²É »µ Á»² Á»»Ê² ºÀ·É ÃÄ ÊÄ·· ÊÄ´Â»Æ ÁÄÈ Ä»»¸ º»À º²¶ ò·· ¼²Â Á³Ä¾ Á·² "´Ê·³ËÄÊĔ" ºÀĺ²Ä´
¼Àà¿»² ¼Ê·µ ¸»² Á·² ,ÊÆ·Ã Ìĵ »µ Á»² ÁĔÊ²É ³Ê¶ Á·Æ ²Ê·»³ ÄÂĵ»»Ë²³ Ì·µÃ·À" Á·Æ Á»Â³ ¿Äµ º»·³Ä´Æ»·² ÊÆ·Ã ¿Ì¹ Á´»¾»»¶ ¿ÄÂ·Æ Áº²Ë Á'Êĺ·²
Á»² ¶¾»ÆÌ ¾Ä³· ³"·Ë þ² Áʲ··Ä´ ºÄ¸ ,¾·²Ë Ìij´ Á»² ¶³»Ë» ÊÄ´Ê·³ËÄÊĔ ¿»¾Ë·Ê» ·È ´Â²´Â»»Ê² ¿»»³ "´Ê·³ËÄÊĔ
ÊÄ ºÄ·· ,ÁÊ»³·ÊĔ ºÄ·· ÊÄ ³»·² ·¾»Æ² ¸² .Ä"»¸
.º²ºË ĺ½ÄÊ »µ ...Á»»¸ Ìĵ ¹»ÃÀ ÁÄÂÄÉ ºË»Â .É"¶»Ä Ľ¾Ä¸² ĺ¾»»ÈÄ´ »µ Á·Æ ÊÄ»»²
¸»² ¾Ë»º Á»»¸ Á·Æ º»»¸ ¿»»³ ºÂ²·· ,¿»ÂĔ ²·Ë· Áɸ Êĵ ¸»² ,¶¾·´Ã »µ»¹»
ÊÄ) ¾"¸ Å÷» ɹȻ Ê"ʶ Êĺ²Æ Êĵ ¿ÄÂ·Æ Êĵ¾»³ Äû·Ê´ Á·Æ ºÊ»È²³ ÊÄɲÀËÄ´ ² ʲ´ ¸»² ÁĔÊ²É ³Ê¶ Ê·µ »µ»ÊËÀ ,¿»ËÄÀ³· ¶Ê·Ì³ ´¾Æ·À
º²¶ Á·² ,¶À¹¾À »µ º³Ä¾Ä´Êij»² º²¶ ÁÊÀ ³² Ì»³ Ë²Ê Êĵ ,¿»ÊƷö Ì¾Ë¾Ë Á·Ê½¸¶ ¹½ Á´»µ¾²··Ä´ ² º»À ,˺ÂÄÀ
º²¶ ,(¼»»ÊɲÊÆ Á»² ºÂ»·²··Ä´ ÊĺÄĔË Äº½ÄÊ »µ Á·Æ ,ÊĺÂÄÈ Á»² ¸»² Ã"̹¶ ·È ¼²Ã² ʲ´ º²¶ ÊÄ Á·² ,Ê"¶Ä»¾³ kue wsdp yqb n
ghm _ghkx nsw_v `wc
Á·Æ ÁºÆÄËÄ´ »µ ºÊ»ÆÄ´ ¶À¹¾À »µ Ê²Æ º³Ë Êĵ Á·² ÊÆ·Ã ³Ì½ Êĵ ¸»² º»»¸ Á·Æ ÊÄÀ .Á³Ä¾ Á½»»Ê Á»»¸ Á·Æ Á¾»»ÈÊĵ
¿ÄÂ·Æ Á·¸ ² ,¾"¸ ÊÆ·Ã ¿Â·³ ¶¹ÀË Ê"ʶ Ìĵ Êĵ ¸»² º»»¸ ÄÉ»¾ »µ Á·Æ Á·² ,ÊÆ·Ã Êĵ Á² ¿»² Å»·² ¼»¸ ºÄ¸ ¿Ä¾²
² º²¶Ä´ º²¶ ÊĽ¾Ä·· ,ÊÆ·Ã Ìĵ Êĺ·² Á·Æ Á·² ,ÊÆ·Ã ³Ë¹ Êĵ Á·² ÊÆ·Ã Ä»»¸ Á·Æ ¾»»·· ,¿Ì·¹ ÊÄ´Ê·³ËÄÊĔ
Ê²Æ Å²ºËÂÄʳ Á·Æ Ãĸ»³ Äû·Ê´ ¸»² ÊĽ¾Ä·· ,³Ê ÊĺÈľ Êĵ ¸»² »»¸ ² ·È ÁÄ··Ä´ ¶½·¸ ÊÄ º²¶ Áʲ» ĺô·»
ÊĺÄĔË º²¶ ¿Â·³ ¶¹ÀË 'Ê) .òº»·² Á·² ,¾"ȸ ÊÆ·Ã Ìĵ ¿»»³ ¶Ê»Ì» ¶³Ê»É
ʺÆ ¸»² ÊÄ ·²·· ,Ç»»··Ë Á»² ºÂ»·²··Ä´ .É»Ê·È Ê²» »»··È º»À Áʲ··Ä´ ʺÆ ɷµ² ÊÄ ¸»² ,¶¸¶ ¿·»¶ µÄ ,·»À» ¾½
.¿»ÊƷö Ì»³ ¾Ë ¿Ê½¸¾· ¿À˾ ÊË·ÉÀ·
(.¶"ÃËÌ ÌÂ˳ ¶³·º ¶³»Ë³ Áʲ··Ä´ !²µ ¼»² Á»³ ÊÆ·Ã Ìĵ ¿Äµ Ì·½¸³"
;»³Ê Á»»À Á·² ĺ²º Á»»À ÁÄ··Ä´ ¸»² ÊÄ º»»Èʲ» ĺ'60 »µ Ê²Æ ´»µÂÄ»»ºË
òµ Á·Æ ¼»¸ ºÊÄ»²ÊÄ ÁĔÊ²É ³Ê¶ É·É ¼»² !Á³Ä¾ Dz´ Á»»À ÁÄ··Ä´ ¸»² ÊÄ ÃÄ :ÁĔÊ²É ³Ê¶ º´²¸ ,ÊÆ·Ã Ìĵ ¿Ä·Æ
ÁÄ··Ä´ ¸»² ò·· ,"´Ê·³ËÄÊĔ" Á»² Á³Ä¾ Ì·½¸ Á»»¸ Á»² !º½²Â Á·² ´²º ¿»² Å»·² ÁÊÄ»·Êº Ľ¾Ä·· Á˺ÂÄÀ Á²¶Ê²Æ ÁÄÂĸ
¶²¾À ,̷»¹³¶ ¾½À ¾²ÊË»³ ¿²· Ê»Ä Á² ¿»² ºË»Â ÁÄ·· ,¶¹ĔËÀ ² ¼»² ³²¶ ̷ɾÌö Á'½²Â ʲ» »»··È Êĵ² ʲ» Á»»²
Á·Æ ÊĺÂÄÈ ² ¼»·² Á·² ,¿»ÊƷ÷ ¿»À½¹ ʲ» ´»È½Ä¸ ¼»·² ,Ê»À »»³ ;Á'»³Ê ÊÄ»»¸ Á·Æ
Ä'³·Ë¹ »µ Á·Æ û»² .¿»µÃ¹ Ì·¾»À´ ..."!Ç»··Ë»·² Á»² ÁÄ··Ä´ ¼»² º¾²·· ,½"ËÌ ·¾Ã½ '³ ,´²º ¿ÄÂÄ» Á·Æ ÊĺÄĔË
,"¶Ê·Ì »É»¸¹À" ÁÄ··Ä´ ¸»² ÃÄÃ²É ÁÄÉ ,Áʲ··Ä´ ɾÌ฻² »³Ê Êĵ ò··
Á·Æ ¿»À½¹ »µ»À¾Ì ÁÈ»ºË ·È ºÀ»ºË²³ * ·¾»Æ² ¿»² Á·Æ Á»»¸ Ìĵ ¹»ÃÀ ºË»Â ¼»²
³»¾·È Áʲ··Ä´ ÁƲËÄ´ ¸»² òµ .º²ºË
ÌÂ˳ ÁÊ»·³Ä´ ¸»² ÁĔÊ²É ³Ê¶
º²¶ ¶¹ĔËÀ Á»»¸ .´Ê·³ËÄÊĔ Á»² ,º"ĔÊÌ
< 12·¸¸Å Áȸ²¸¯
Ã"ÈÉ É´²»´É
