Page 5 - Yidishe Tzeit - אידישע צייט
P. 5
É´»± ÇÁ·ÈÇÁ ÇÁ²± ÇÁ·ÈÇÁ ÇÁ²
É´»
»¯Çȸ
»¯Çȸ-»»º ¸¸°-»»º ¸¸°
?¾Ç¯´´Á± ¾°¸Ç·Ç¯Ã ¼¸·°È³-ÉÇÈÁ ¸² ¾Á¿Áµ ¾¸³¯ ´¯´´
?·¿¸¸³ ¸¸µ ¾Á¿Áµ ´¯´´ ¾´¯ ¾Á½´ÆÁ±¿¯¸¸µ ¾Á¿Áµ ´¯´´
±¸ÀÁ½»Á±ÁǾÁ½´Æ À¯´´ ¾È·¿Á½ Á¿²¯½ ¸² ¾Á¿Áµ ÇÁ´´
?¼¸·°È³-ÉÇÈÁ ¸² ¾Á¿Áµ "¸¸µ'" µ¯ ¾±¯µ ¾´¯
?¾ÃÁÇ· »»º° ¸¸µ ¾Á½ ¾ÁÆ
?·¿¸¸³ ¸¸µ ·º´µ ÇÁ´´ ¾´¯ ·º´µÁ± ¸¸µ ·¯³ ÇÁ´´
?¾ÃÁÇ· ¸¸µ ·Á´´'½¾Á´´ ¾¸¸µ ¾¸´È ·Á´´ À¯´´ ¾´¯
»»··È Áº¾²¶Ä´Â² º²¶ ¿»º³Ë¶ ¾¾½ Á·Æ ¿»º³Ë žķ·È ľ² Êij»² »µ Á·Æ ¾»»º ² ˺²½ Êĵ² ,¿»º³Ë¶ Ê»À ò·· ,´Äº Ä´»ºÈ»² »µ Á»²
¸»³ ,ʲ» ´»ÈÊÄÆ Á·² Á»»² Á·² ºÊĵ·¶ ÄË»µ»²Ã²µ¸»²ÊĺÄÆËÊij² ,¾²ÊË» »·¸² º½·¸ ÁÄÀ ò·· ¿»º³Ë¶ ÌÊËÄ Ì»³Á³Ê·¹¿ÄµÅ»·²ÁÊÄ»·ÊºÁ·²Á´²¾É
º²¶ ,ʷ˲ Á·Æ "ÊòÂÀ¾Ë" ´»ÂÄÉ Êĵ »»··È Á»² Áʲ··Ä´ º¾»»º·È µÂ²¾ .µÂĴ»ʵ ,Ì·¾´ Á»² Á»»Ê² ÁÄÂĸ Ê»À Á·² ,˵ÉÀ¶
º²¶ Á·² ¼»»Ê´»ÂÄÉ »µ ÁÄÀ·ÂĴ»»² .Á½»»Ê´»ÂÄÉ Ê²Æ ¾²À Á»»² ºÆʲµÄ´ ÁÄÀ º¾²·· ,É»Ê·È Ê²» ºÂĸ»·º »»··È ºÄÀ½ ʲÆ
.Á·ÊÀ·Ë º²ºË »µ ºÄº½»ÂÊ²Æ ÊºÆ ¸»² ¼¾À¶ ¶À¾Ë ò·· ¿Äµ½²Â òµ ºÂ»»À ò·· Á¾ÄºË ʲ¾É ¾²Àľ² ĻʲºÃ»¶ »µ Á»² É»¾³ ² ÁƲ½ Ê»À²¾
ÊÆà Á»² º¾»»ÈÊĵ ºÊÄ·· ÃÄ »·· ,µ"ÃÉÌÌ ¿»Æ¾² '³Ê²»¿·² ,Áʲ··Ä´ ÌÊËÄ" ɷʵû·² ĺ²ɲ³ »µ »µ º»À ÊÄÀ ÁÄÂÄɲ³ ¼»¸ Á·² ,ÊĽ»³
²º·¹" ²ÁÄ··Ä´¿Ä³Ê»¸»² ,¿»½¾À ɾ²Æ ÁË»µ»² Á·Æ ¿»º³Ë ÁÄÈ ÁÄÂĸ "Ì·¾´" ÊÄ»»¸ ¸»² ò·· Á·² ,"¿»º³Ë¶ Ì·¾´ Á»² Á´Â²´Ä´ Á»·Ë ÁÄÂĸ ò·· Áµ»²
Á·² º´»µÂ»¸Ä´ Á»»¾² º²¶ ÊÄ) "²»º¹À· Á·Æ ºÆ²ËÊÄÊ»Æ Êĵ Á´Â²´Ä´½²Â Á»² .Ì·¾´ ÄÊĸ·² Á·Æ ËÊĵ² ÁÄÂĸ Ê»À Êĵ»»² ºÊĵ·¶ Ľ»¾ºÄ
Êĵ Á·² ,(Á´»µÂ»¸ ¾²ÊË» ¾¾½ º½²ÀÄ´ Á·² ,¿»ÊƲ º³Ë Á·Æ "º³Â Á³ ¿Ä³Ê»" Á·Æ º»»µ²³ Ä´»¾Êĺľ Ľ²Æ»»² »·· ºÆ² ºÊĶ ÁÄÀ !Ì·¾´ Á»² Á´Â²´Ä´
º´²¸Ä´ ¿»² º²¶ »Â·¾»Ë¶ '»¹² ²»³Â -¶À¾Ë ÁÄÂÄÉÊIJ º¾²··Ä´ ºË»Â ÄÂÄÊ»·¾Ê²Æ »µ :¸»² "¿»º³Ë¶ ÌÊËÄ" "¿»º³Ë¶ ÌÊËÄ" »µ Á·Æ ÁµÄÊ Á˺ÂÄÀ
Á´ÂÄʳ ºÄ·· ÊÄÆÄ˲³ Êĵ ¸² ¶²·³Â³ »»¸ .´»ÂÄÉ Ã¾² ,¿Ä³¹Ê ,Á·¸ Ã'¼¾À¶ ÁÄÂĸ Ľ¾Ä·· ¿»º³Ë ÄË»µ»² ÁÄÈ "ÁÊ»·¾Ê²Æ" ÁÄÂĸ ò·· ¿»º³Ë ÁÄÈ »µ -
Á»¸Ä´¸»·¶ Á»»¸ Å»·² Á·² ¿»² Å»·² Ì·ÊÈ ,¼»»Ê´»ÂÄÉ ÄÂÄ´»»² Á² ÁƲËÄ´ Á³²¶ »»¸ ò·· ¿Äµ½²Â Áʲ··Ä´ ÁµÂ»··ËÊ²Æ Á·² Áʲ» »µ Á·Æ Å»·¾ Á»² Á´Â²´Ä´
ÊÄ»»¸ Á·Æ Áµ»² »µ Á³»»ÊºÊ²Æ ºÄ·· Á·² ¸»² ÊĺÄÆË .¿½Ë ,º²ºËºÆ»·¶ ² º»À Ì·¾´ Á»² Áʲ··Ä´ Á³»ÊºÊ²Æ ÁÄÂĸ .¼»¸ÁÄ·ÆÄ´»»¸»··»·ÂÄ´ºË»ÂºÃ»»··'À
»µ ÁÆʲ··Êij»² »»¸ ºÄ·· Á·² ,µÂ²¾ Áʲ··Ä´ ºË»·ºÄ´ º²ºË-ºÆ»·¶ ÊÄ»»¸ ÁÄÀ ò·· Á·Æ Á»»ºËÊ²Æ ·È »µ½ .Á»»Ê² ² Á»² º¾»¶Ä´Â»»² ¸»² ĻʲºÃ»¶ ÊÄ»»¸
.¼»»º º»»¸ ÄÊĵ² .Á·ÊÀ·Ë Á»² ÁIJÀÊĵ ²µ Ê»À Á¾Ä·· ,²µ ºµÄÊ Á·Æ ºµÄÊ ÁÄÀ .Ä»ÊĺûÀ Á·Æ ÊÄ»»¾Ë
Áʲ» Áʲ··Ä´ ¿»»·ÉÀ ¸»² ¶²·³Â Á»»¸ Á·Æ Á¾²ºÄµ ĻʲºÃ»¶ Ľ»¾ºÄ ,ÁÈÊ·É ÊÄ·· Êij² ,»»¸ Á·Æ º'À·¾¹ ÁÄÀ Á·² ,»»¸
´ »ÂÄɿĵÁ·ÆÁº»»È»µÁ»² ,ÊĺÄÆË Á·² ²µ·¶» ¿»º³Ë »»··È »µ ¸»·¾³ º»»ºË ÊÄ Ã²·· ¾Ä»ÈÄÆà ,¼"ÂÌ Ã²µ - ?»»¸ ÁÄÂĸ ·²·· Á·² ,ÁÄÂĸ »»¸
»µ Á»² Á´Â²´Ä´ ¼»·² ¸»² ÊÄ Ã²·· ,"¹ÉÆ" Êĵ ·È »»ÊºÄ´ Á³»¾³Ä´ ÁÄÂĸ Á»À»Â³ :¿»½¾À ÊÆà Á»² Á³»Ê˲³ .ºË»Â ÊÄ»»É ºÃ»»··
Êĵ ÁÄÀ·ÉÄ´ ¸»² .¿Ä³Ê» Á·Æ º»ÊºÃ»Æ Êĵ º»À ,¼¾À¶ µ·µ Á·Æ Ä»ºÃ²Â»µ ¸»² Áµ»² »»³ ´»ÂÄÉ ÊĺËÊÄ Êĵ - Á»² ¸² ,ÁÄÀ ºÊĶ º»»È ·È º»»È Á·Æ
º²¶ ò·· "Êò¾Æ ̾´Ì" ´»ÂÄÉ -ºÆ»·¶ þ² ¿»¾Ë·Ê» º²ºË ÊÄ´»¾»»¶ ÁÄ··Ä´ ¸»² ¿»² ¼²Â .¼¾À¶ ¾·²Ë ÁÄ··Ä´ »·· ÇÄ´ÊÄ ,Ä»¸² Á»² Å»º ,Ä»½ ,ÄÉ»ÊƲ
º²¶ Á·² ,ʷ˲ µÂ²¾ Å»·² º´»ÂÄÉÄ´ -Ì»³ Êĵ ÁIJºËÄ´ ¸»²'÷²·· ,º²ºË - »Ë» Á·Æ Á·¸ ² - ¼¾À¶ µ·µ ´»ÂÄÉ - ÄÉ»ÊÄÀ² Á»² ·¾»Æ² Á·² - Ä»µÂ»² Á»²
,»¾ÌÆ º³Ë Á·Æ ºÄºË ľ² ÁÄÀ·ÂĴ»»² .˵ÉÀ¶ - Á·¸ Á»»¸ ´»ÂÄÉ ÁÄ··Ä´ ¸»² ¼²ÂÊĵ ¿»º³Ë ÄÂĵ»ËÊ²Æ ºÉĵºÂ² ÁÊÄ··
.ʷ˲ Á»»É Á³»ÊºÊ²Æ ľ² »»¸ º²¶ Á·² -ÌÊËÄ »µ Á·Æ ¼»»Ê´Ä»ÂÄÉ »µ ¿»½¾À ÁÄ··Ä´ ÁÄÂĸ »»Êµ »»¸ .¶À¾Ë -ÌÊËÄ »µ ÁÄÂĸ "»»¸" ¸² Á´²¸ ò··
! ·¸¸Å Áȸ²¸¯
¯"ÃÈÉ ¼¸Ç°²
É´»
»¯Çȸ
»¯Çȸ-»»º ¸¸°-»»º ¸¸°
?¾Ç¯´´Á± ¾°¸Ç·Ç¯Ã ¼¸·°È³-ÉÇÈÁ ¸² ¾Á¿Áµ ¾¸³¯ ´¯´´
?·¿¸¸³ ¸¸µ ¾Á¿Áµ ´¯´´ ¾´¯ ¾Á½´ÆÁ±¿¯¸¸µ ¾Á¿Áµ ´¯´´
±¸ÀÁ½»Á±ÁǾÁ½´Æ À¯´´ ¾È·¿Á½ Á¿²¯½ ¸² ¾Á¿Áµ ÇÁ´´
?¼¸·°È³-ÉÇÈÁ ¸² ¾Á¿Áµ "¸¸µ'" µ¯ ¾±¯µ ¾´¯
?¾ÃÁÇ· »»º° ¸¸µ ¾Á½ ¾ÁÆ
?·¿¸¸³ ¸¸µ ·º´µ ÇÁ´´ ¾´¯ ·º´µÁ± ¸¸µ ·¯³ ÇÁ´´
?¾ÃÁÇ· ¸¸µ ·Á´´'½¾Á´´ ¾¸¸µ ¾¸´È ·Á´´ À¯´´ ¾´¯
»»··È Áº¾²¶Ä´Â² º²¶ ¿»º³Ë¶ ¾¾½ Á·Æ ¿»º³Ë žķ·È ľ² Êij»² »µ Á·Æ ¾»»º ² ˺²½ Êĵ² ,¿»º³Ë¶ Ê»À ò·· ,´Äº Ä´»ºÈ»² »µ Á»²
¸»³ ,ʲ» ´»ÈÊÄÆ Á·² Á»»² Á·² ºÊĵ·¶ ÄË»µ»²Ã²µ¸»²ÊĺÄÆËÊij² ,¾²ÊË» »·¸² º½·¸ ÁÄÀ ò·· ¿»º³Ë¶ ÌÊËÄ Ì»³Á³Ê·¹¿ÄµÅ»·²ÁÊÄ»·ÊºÁ·²Á´²¾É
º²¶ ,ʷ˲ Á·Æ "ÊòÂÀ¾Ë" ´»ÂÄÉ Êĵ »»··È Á»² Áʲ··Ä´ º¾»»º·È µÂ²¾ .µÂĴ»ʵ ,Ì·¾´ Á»² Á»»Ê² ÁÄÂĸ Ê»À Á·² ,˵ÉÀ¶
º²¶ Á·² ¼»»Ê´»ÂÄÉ »µ ÁÄÀ·ÂĴ»»² .Á½»»Ê´»ÂÄÉ Ê²Æ ¾²À Á»»² ºÆʲµÄ´ ÁÄÀ º¾²·· ,É»Ê·È Ê²» ºÂĸ»·º »»··È ºÄÀ½ ʲÆ
.Á·ÊÀ·Ë º²ºË »µ ºÄº½»ÂÊ²Æ ÊºÆ ¸»² ¼¾À¶ ¶À¾Ë ò·· ¿Äµ½²Â òµ ºÂ»»À ò·· Á¾ÄºË ʲ¾É ¾²Àľ² ĻʲºÃ»¶ »µ Á»² É»¾³ ² ÁƲ½ Ê»À²¾
ÊÆà Á»² º¾»»ÈÊĵ ºÊÄ·· ÃÄ »·· ,µ"ÃÉÌÌ ¿»Æ¾² '³Ê²»¿·² ,Áʲ··Ä´ ÌÊËÄ" ɷʵû·² ĺ²ɲ³ »µ »µ º»À ÊÄÀ ÁÄÂÄɲ³ ¼»¸ Á·² ,ÊĽ»³
²º·¹" ²ÁÄ··Ä´¿Ä³Ê»¸»² ,¿»½¾À ɾ²Æ ÁË»µ»² Á·Æ ¿»º³Ë ÁÄÈ ÁÄÂĸ "Ì·¾´" ÊÄ»»¸ ¸»² ò·· Á·² ,"¿»º³Ë¶ Ì·¾´ Á»² Á´Â²´Ä´ Á»·Ë ÁÄÂĸ ò·· Áµ»²
Á·² º´»µÂ»¸Ä´ Á»»¾² º²¶ ÊÄ) "²»º¹À· Á·Æ ºÆ²ËÊÄÊ»Æ Êĵ Á´Â²´Ä´½²Â Á»² .Ì·¾´ ÄÊĸ·² Á·Æ ËÊĵ² ÁÄÂĸ Ê»À Êĵ»»² ºÊĵ·¶ Ľ»¾ºÄ
Êĵ Á·² ,(Á´»µÂ»¸ ¾²ÊË» ¾¾½ º½²ÀÄ´ Á·² ,¿»ÊƲ º³Ë Á·Æ "º³Â Á³ ¿Ä³Ê»" Á·Æ º»»µ²³ Ä´»¾Êĺľ Ľ²Æ»»² »·· ºÆ² ºÊĶ ÁÄÀ !Ì·¾´ Á»² Á´Â²´Ä´
º´²¸Ä´ ¿»² º²¶ »Â·¾»Ë¶ '»¹² ²»³Â -¶À¾Ë ÁÄÂÄÉÊIJ º¾²··Ä´ ºË»Â ÄÂÄÊ»·¾Ê²Æ »µ :¸»² "¿»º³Ë¶ ÌÊËÄ" "¿»º³Ë¶ ÌÊËÄ" »µ Á·Æ ÁµÄÊ Á˺ÂÄÀ
Á´ÂÄʳ ºÄ·· ÊÄÆÄ˲³ Êĵ ¸² ¶²·³Â³ »»¸ .´»ÂÄÉ Ã¾² ,¿Ä³¹Ê ,Á·¸ Ã'¼¾À¶ ÁÄÂĸ Ľ¾Ä·· ¿»º³Ë ÄË»µ»² ÁÄÈ "ÁÊ»·¾Ê²Æ" ÁÄÂĸ ò·· ¿»º³Ë ÁÄÈ »µ -
Á»¸Ä´¸»·¶ Á»»¸ Å»·² Á·² ¿»² Å»·² Ì·ÊÈ ,¼»»Ê´»ÂÄÉ ÄÂÄ´»»² Á² ÁƲËÄ´ Á³²¶ »»¸ ò·· ¿Äµ½²Â Áʲ··Ä´ ÁµÂ»··ËÊ²Æ Á·² Áʲ» »µ Á·Æ Å»·¾ Á»² Á´Â²´Ä´
ÊÄ»»¸ Á·Æ Áµ»² »µ Á³»»ÊºÊ²Æ ºÄ·· Á·² ¸»² ÊĺÄÆË .¿½Ë ,º²ºËºÆ»·¶ ² º»À Ì·¾´ Á»² Áʲ··Ä´ Á³»ÊºÊ²Æ ÁÄÂĸ .¼»¸ÁÄ·ÆÄ´»»¸»··»·ÂÄ´ºË»ÂºÃ»»··'À
»µ ÁÆʲ··Êij»² »»¸ ºÄ·· Á·² ,µÂ²¾ Áʲ··Ä´ ºË»·ºÄ´ º²ºË-ºÆ»·¶ ÊÄ»»¸ ÁÄÀ ò·· Á·Æ Á»»ºËÊ²Æ ·È »µ½ .Á»»Ê² ² Á»² º¾»¶Ä´Â»»² ¸»² ĻʲºÃ»¶ ÊÄ»»¸
.¼»»º º»»¸ ÄÊĵ² .Á·ÊÀ·Ë Á»² ÁIJÀÊĵ ²µ Ê»À Á¾Ä·· ,²µ ºµÄÊ Á·Æ ºµÄÊ ÁÄÀ .Ä»ÊĺûÀ Á·Æ ÊÄ»»¾Ë
Áʲ» Áʲ··Ä´ ¿»»·ÉÀ ¸»² ¶²·³Â Á»»¸ Á·Æ Á¾²ºÄµ ĻʲºÃ»¶ Ľ»¾ºÄ ,ÁÈÊ·É ÊÄ·· Êij² ,»»¸ Á·Æ º'À·¾¹ ÁÄÀ Á·² ,»»¸
´ »ÂÄɿĵÁ·ÆÁº»»È»µÁ»² ,ÊĺÄÆË Á·² ²µ·¶» ¿»º³Ë »»··È »µ ¸»·¾³ º»»ºË ÊÄ Ã²·· ¾Ä»ÈÄÆà ,¼"ÂÌ Ã²µ - ?»»¸ ÁÄÂĸ ·²·· Á·² ,ÁÄÂĸ »»¸
»µ Á»² Á´Â²´Ä´ ¼»·² ¸»² ÊÄ Ã²·· ,"¹ÉÆ" Êĵ ·È »»ÊºÄ´ Á³»¾³Ä´ ÁÄÂĸ Á»À»Â³ :¿»½¾À ÊÆà Á»² Á³»Ê˲³ .ºË»Â ÊÄ»»É ºÃ»»··
Êĵ ÁÄÀ·ÉÄ´ ¸»² .¿Ä³Ê» Á·Æ º»ÊºÃ»Æ Êĵ º»À ,¼¾À¶ µ·µ Á·Æ Ä»ºÃ²Â»µ ¸»² Áµ»² »»³ ´»ÂÄÉ ÊĺËÊÄ Êĵ - Á»² ¸² ,ÁÄÀ ºÊĶ º»»È ·È º»»È Á·Æ
º²¶ ò·· "Êò¾Æ ̾´Ì" ´»ÂÄÉ -ºÆ»·¶ þ² ¿»¾Ë·Ê» º²ºË ÊÄ´»¾»»¶ ÁÄ··Ä´ ¸»² ¿»² ¼²Â .¼¾À¶ ¾·²Ë ÁÄ··Ä´ »·· ÇÄ´ÊÄ ,Ä»¸² Á»² Å»º ,Ä»½ ,ÄÉ»ÊƲ
º²¶ Á·² ,ʷ˲ µÂ²¾ Å»·² º´»ÂÄÉÄ´ -Ì»³ Êĵ ÁIJºËÄ´ ¸»²'÷²·· ,º²ºË - »Ë» Á·Æ Á·¸ ² - ¼¾À¶ µ·µ ´»ÂÄÉ - ÄÉ»ÊÄÀ² Á»² ·¾»Æ² Á·² - Ä»µÂ»² Á»²
,»¾ÌÆ º³Ë Á·Æ ºÄºË ľ² ÁÄÀ·ÂĴ»»² .˵ÉÀ¶ - Á·¸ Á»»¸ ´»ÂÄÉ ÁÄ··Ä´ ¸»² ¼²ÂÊĵ ¿»º³Ë ÄÂĵ»ËÊ²Æ ºÉĵºÂ² ÁÊÄ··
.ʷ˲ Á»»É Á³»ÊºÊ²Æ ľ² »»¸ º²¶ Á·² -ÌÊËÄ »µ Á·Æ ¼»»Ê´Ä»ÂÄÉ »µ ¿»½¾À ÁÄ··Ä´ ÁÄÂĸ »»Êµ »»¸ .¶À¾Ë -ÌÊËÄ »µ ÁÄÂĸ "»»¸" ¸² Á´²¸ ò··
! ·¸¸Å Áȸ²¸¯
¯"ÃÈÉ ¼¸Ç°²
