Page 14 - Yidishe Tzeit - אידישע צייט
P. 14
:Ȳ´Æ³ É´»¸³Æ
nwbc lqb na_e lhh` h`w wqeo_u
fhaxm ,kvohs nhmho` h`w kdbac nd_ac
rhd_ gqwg ,whm y`hxh ldhp nphdwa lhh` nbh_ p x lhod_a lhjw`_ hb
µ·µ ¿¶Ê³² »³Ê Á·²´¶ ¿Äµ»»² Á»»¸ ò·· ¿¶Ê³² 'Ê Á·²´¶ ÁÄÀ·ÉÄ´ ¸»² ,ÁÄ··Ä´ ¶½·¸ Ê"·Àµ² ÁÊÀ É"½ ,²"º»¾Ë »ÂµÄ³ Á·ÄÀË ² »»¸ ÁÄÀ·É²³ ¼»¾ÊÄ» ʲ» »·· ò··
Ë²Ê Êĵ þ² ºÂ»»¶ ºÂ»µ ²"º»¾Ë »Éó¾·² º½²ÀÄ´ Á·² ,³Ê ²Â¸·Æ Êĵ ²"º»¾Ë Áĸ»»² Á²»²³À Ê"·Àµ² ÁÊÀ É"½ ,²"º»¾Ë ¸Â²ÈÀ ² º»À º´»»¾Ä´»»³ ´Â·ÂĽ»»Èû·² Á´»'µ³·½À
,Á²µÂ²¾ Å»Âà Áµ»² Ã"Ë ¾¾·½ »µ Á·Æ ¾¾·½¶ »µ Á´Äɺ² Ļȷ¾Ä··ÄÊ ² ,¶½Æ¶À Ä´»¸»Ê ² Á·ÄÀË »³Ê ¾·µ´¶ Á·²´¶ ÁÊÀ Á·² ,²"º»¾Ë ²Â¸·Æ Á·Æ ··»Ê³ Ä»»Ë ² Á·² ¶ÂÌÀ ÄÊÄ»»º
»³·º »µ Á·Æ ÁÄ··Ä´ ÊÄ ¸»² ¿Äµ ʲÆij Á·² ¾¾·½»µ¸²Äɲºº¶Ä¸'À Á·² ,ijº¶ »½Êµ .²"º»¾Ë »²¾´ º´»¾»»º²³ ¼»¸ Á³²¶ ¼»·² »·¸² .²"º»¾Ë ³Ê
.¿»¾Ë·Ê» Á»² Áµ»² Ã"Ë ¾¾·½ »µÀ·¾ ¸»² ÃÄ .µ·²À ¾µ´· ¼¾·¶ .ºÃɲ·· Á·² º´»»ºË Á·² .¶Ê·Ì¶ »½À·Ì »µ ºÃÄ´ Ä'³·Ë¹ »µ
ò·· º·Â»À Ä´»µ'Ì·Ë´Ê̶ ľĻÈÄÆà ² ÁÄɲËÄ´ ¿¶»² ÁÄÀ º²¶ ¾À»¶ Á·Æ ¸² ÊĽ»¸ _ ghkx eo_um w dmb_ v j iwdb nwbc ² º»À Á² º»»´ ¶µ·Äà »µ ÁÄ·· º»»È Êĵ Á»²
¸»² ,ĵ¸ķ·Â² ľ² ºÊĵ·ÊÄ´Æ»·² º²¶ Á·Æ Ì·¹»¾Ë »µ º·º ÊÄ Á·² ,¶ÂÌÀ ¿Äµ º»À ò·· ²"º»¾Ë ¸Â²ÈÀ Ê"·Àµ² ÁÊÀ É"½ ¾²¸ Á»² ´Â·ºÊ²··ÊÄ Êĵ ¸»² ,º»»É½»¾ÊÄ»»Æ
²º»¾Ë Á²»²³À Ê"·Àµ² ÁÊÀ É"½ ÁÄ·· ÁÄ··Ä´ ."¾²ÊË» ¾¾½ Dz´ º»À ´»µÂ´¾²Æ½²Â 'Áʵ¶' ¿Äµ º´²¸Ä´ º²¶ »¾·µ´ Á³ʷ ÁÂÊÀ Á·Æ ´Â·Â»»ËÊÄ ¿·È Å»·Ê²
º²¶ ÊÄ Ã²·· ¶ÄË Ä´Â²¾ ² ¼²Â - ¼»¸ º²¶ Êĵ Á·Æ ÁÄÉ ÊÄ ¸² ·È ºÂ½»»È »³Ê Êĵ ³»·² ¸² º´ÂÄʳĴû·Ê² º²¶ ,˵·É ̷ʳµ .²"º»¾Ë Ì·µ»Ã¹¶· ¶Ê·Ì¶
º¾ÄºËÄ´Æ»·² - µÀÄÀ ¿Äµ ºÂ»»Ë²³ »Äµ·»³" ,Áµ»² Ã"Ë»µÁ·Æ¾»»º²ºÂ²Â ²Ì½ÃÀ Á»»² º´»µÂÄ Ã²·· Á³ʵ ²³Ê·È Á»»² Ã"Ë' »Â·²´ »µ ,º´²¸Ä´ »·· Á·² ºÂ²É²³ »··
û·Ê´ º»À Á·² ,¾²¸ ¿ÄÂ·Æ Á»»´·Èû·Ê² ÊÄ»»¸ ¿¶³ ¶ÌÂÄ ¿¶»ÂÆ Ìʽ¶ ,²Â»À²É »Ê»½À· ÁÄ·· ²µ ¸»² ,Á³ʾ ²³º ²À·» ² ÁÄÀ º½²À ´Â·ÈÄË Á¾Ä»ÈÄÆà ² ·È ¶½·¸ ÁÄÂĸ 'Áµ»²
,º»»¶Â»·²··Ä´ Á»»¸ Á·Æ û·Ê² ÊÄ ¸»² Ì·Ë´Ê̶ ºÄ»È ¶Ê·Ì¶ ¾ÀÄ Á·Æ Á¹ ² .¶Ê·Ì Á»² Ì·É»³µ ò·· ¿»Â·²´ ºÊĵ·¶ ¿·Ê² Á·Æ ¼»¸ ºµÄÊ ÃÄ Ê²Æ ÄµÄ» ÁÄ·· ,²"º»¾Ë Ê·µ¶ »¾·µ´ »µ Á·Æ
³Ê ²Â¸·Æ Á·Æ ºÂĶ »µ ºÆ²½Ä´Â² Á·² ,ÊÈ»¶ ¹½ »µ Ļ½À ÊĽ»¸ ¸»² ÃÄ .»»¸ Å»·² ¼»¸ Ã"Ë Ç²´ ÁÄ··Ä´ ¿»»ÃÀ ¾²À Ľ»¾ºÄ Á³²¶ »µ »»³ Áµ»² Ã"Ë »µ ¼»¸ ÁÊÄ¶Ê²Æ ¿»Ëµ¹
¿»² º»À ÁȲº Á³»·¶Ä´Â² Á·² ²"º»¾Ë ľ² Ê²Æ Ì·Ä·Ë» Ä»ÆËÀ Á·² ,¶¾·²´ »µ ³ÊÉÀ ¸»² – Ì·²»É³ Á·² Á·»Ä³ ¶Ê¸¹ ² ¼²Â Æ"ij .Á¸»»ÊÉ Á·² Áº½»Ë ľ² Á·Æ ²"º»¾Ë ¿»¾·µ´
º»À ¶Ê·Ì¶ ̹À˳ ÁÆ·² Á¾Ä»ÈÄÆà ² Å»·² ."ÊÄµÂ»É ÄË»µ»² Á·Æ ³·º ¿·» ÄÊÄÃÄÊ´ Á»»É ²ºË»Â »²µ··² ºÊ»ÀʲÆòʺ µ·³½¶ ÌÀ»³ Êĵ ¸»² »·¸²
¼»¸ º³»´ ÊÄ ÁÄ·· ,Ì·Ë´Ê̶ Ä´»µ¾²··Ä´ ² .¿Äµ ÁÄÀÄÂÄÀ²¸·È º·º ò·· ÃÄÆÄ Á»² Áʲ··Ä´
Áû·Ê´ ÁÊij»² Ì·¾ÄÆ̶ û·Ê´ º»À û·Ê² xhbv ywhm_ Ì·¾ÄÆ̶ º»À ºÉ»ÊµÄ´Ã»·² ¼»¸ º²¶ ÊÄ ÁÊÀ Á·Æ Ç»ÆË Á»² ,¾²ÊË» »¾·µ´ »µ ¼»¸ Å»·²
¶½·¸ º²¶ ³Ê ²Â¸·Æ Êĵ ò·· Ļȷ¾²··ÄÊ µ»´Â¶ Áʲ··Ä´ µ³·½À ¸»² Á´²¸ Ë»µÉ Áº»À -¿»»·ÉÀ ¸»² ÃÄ »·· Á´»·² »µ Ê²Æ Áĸ ¸Â·²" ²»Ë - ²"º»¾Ë »Éó»»ÂÉ ¹"Ê´¶ ¶Ê·Ì¶ ÊË
¿Äµ º»À ɲµÄ´ Ä´»µ¾²··Ä´ Á»»¸ º»À ÁÄ··Ä´ Á²µÂ²¾ Å»Âà '¾¾·½¶ Á·ÊºÆ' Êĵ µ³½Â¶ »ÆÀ ¹½ËÌ ²¾ »½" Á·Æ ¶¹º³¶ »µ Áʲ··Ä´ ³·µ ¼·Ê³ »³Ê ¾·µ´¶ Á·²´¶ ÁÊÀ ,¿»¾¾·½¶
.¶Ê·Ì¶ ÊȳÀ Á´»º½ÄÀ ,²"º»¾Ë ˺»··²É˲À ¾²ÊË» »³Ê ¹"¶Ê¶ Ä´»È»»² ʲ ¾²À² Á³²¶ ò·· òµ ."·Äʸ »³Ê ¾·µ´¶ Á·²´¶ ÁÊÀ ,²"º»¾Ë »ÉÃʳ·Æ
_oeds p x bphhm njwdb ydjw` pm ykfyc ,p xc yfhys nwm .nhhgxohhs lhhf h`w kdbac nd_ac .`w _oeds :lhod_ac ,xghdd_vp_m k_wxh k_wxh h`w bhpfc `wc ,h`w wq eo_u
nmke lhhf h`w nd_ac `wc .h`w wqoh_h_` .h`w wqeo_u .`w h`u f`x h`w kdbac nd_ac .hobq` ndqmx h`w nd_ac h`w wq n_h_` ,ldhp nj_o xhbv lhh` n_bo_k nbh_ p x ndwgs
lyp hohoqk cjxkc c_wdc yh` x_wd t dm nehh_ hdkc vw` ho` b `_a g_k`oe_w
·¸¸Å Áȸ²¸¯
°"ÃÈÉ ¶»È¸´
nwbc lqb na_e lhh` h`w wqeo_u
fhaxm ,kvohs nhmho` h`w kdbac nd_ac
rhd_ gqwg ,whm y`hxh ldhp nphdwa lhh` nbh_ p x lhod_a lhjw`_ hb
µ·µ ¿¶Ê³² »³Ê Á·²´¶ ¿Äµ»»² Á»»¸ ò·· ¿¶Ê³² 'Ê Á·²´¶ ÁÄÀ·ÉÄ´ ¸»² ,ÁÄ··Ä´ ¶½·¸ Ê"·Àµ² ÁÊÀ É"½ ,²"º»¾Ë »ÂµÄ³ Á·ÄÀË ² »»¸ ÁÄÀ·É²³ ¼»¾ÊÄ» ʲ» »·· ò··
Ë²Ê Êĵ þ² ºÂ»»¶ ºÂ»µ ²"º»¾Ë »Éó¾·² º½²ÀÄ´ Á·² ,³Ê ²Â¸·Æ Êĵ ²"º»¾Ë Áĸ»»² Á²»²³À Ê"·Àµ² ÁÊÀ É"½ ,²"º»¾Ë ¸Â²ÈÀ ² º»À º´»»¾Ä´»»³ ´Â·ÂĽ»»Èû·² Á´»'µ³·½À
,Á²µÂ²¾ Å»Âà Áµ»² Ã"Ë ¾¾·½ »µ Á·Æ ¾¾·½¶ »µ Á´Äɺ² Ļȷ¾Ä··ÄÊ ² ,¶½Æ¶À Ä´»¸»Ê ² Á·ÄÀË »³Ê ¾·µ´¶ Á·²´¶ ÁÊÀ Á·² ,²"º»¾Ë ²Â¸·Æ Á·Æ ··»Ê³ Ä»»Ë ² Á·² ¶ÂÌÀ ÄÊÄ»»º
»³·º »µ Á·Æ ÁÄ··Ä´ ÊÄ ¸»² ¿Äµ ʲÆij Á·² ¾¾·½»µ¸²Äɲºº¶Ä¸'À Á·² ,ijº¶ »½Êµ .²"º»¾Ë »²¾´ º´»¾»»º²³ ¼»¸ Á³²¶ ¼»·² »·¸² .²"º»¾Ë ³Ê
.¿»¾Ë·Ê» Á»² Áµ»² Ã"Ë ¾¾·½ »µÀ·¾ ¸»² ÃÄ .µ·²À ¾µ´· ¼¾·¶ .ºÃɲ·· Á·² º´»»ºË Á·² .¶Ê·Ì¶ »½À·Ì »µ ºÃÄ´ Ä'³·Ë¹ »µ
ò·· º·Â»À Ä´»µ'Ì·Ë´Ê̶ ľĻÈÄÆà ² ÁÄɲËÄ´ ¿¶»² ÁÄÀ º²¶ ¾À»¶ Á·Æ ¸² ÊĽ»¸ _ ghkx eo_um w dmb_ v j iwdb nwbc ² º»À Á² º»»´ ¶µ·Äà »µ ÁÄ·· º»»È Êĵ Á»²
¸»² ,ĵ¸ķ·Â² ľ² ºÊĵ·ÊÄ´Æ»·² º²¶ Á·Æ Ì·¹»¾Ë »µ º·º ÊÄ Á·² ,¶ÂÌÀ ¿Äµ º»À ò·· ²"º»¾Ë ¸Â²ÈÀ Ê"·Àµ² ÁÊÀ É"½ ¾²¸ Á»² ´Â·ºÊ²··ÊÄ Êĵ ¸»² ,º»»É½»¾ÊÄ»»Æ
²º»¾Ë Á²»²³À Ê"·Àµ² ÁÊÀ É"½ ÁÄ·· ÁÄ··Ä´ ."¾²ÊË» ¾¾½ Dz´ º»À ´»µÂ´¾²Æ½²Â 'Áʵ¶' ¿Äµ º´²¸Ä´ º²¶ »¾·µ´ Á³ʷ ÁÂÊÀ Á·Æ ´Â·Â»»ËÊÄ ¿·È Å»·Ê²
º²¶ ÊÄ Ã²·· ¶ÄË Ä´Â²¾ ² ¼²Â - ¼»¸ º²¶ Êĵ Á·Æ ÁÄÉ ÊÄ ¸² ·È ºÂ½»»È »³Ê Êĵ ³»·² ¸² º´ÂÄʳĴû·Ê² º²¶ ,˵·É ̷ʳµ .²"º»¾Ë Ì·µ»Ã¹¶· ¶Ê·Ì¶
º¾ÄºËÄ´Æ»·² - µÀÄÀ ¿Äµ ºÂ»»Ë²³ »Äµ·»³" ,Áµ»² Ã"Ë»µÁ·Æ¾»»º²ºÂ²Â ²Ì½ÃÀ Á»»² º´»µÂÄ Ã²·· Á³ʵ ²³Ê·È Á»»² Ã"Ë' »Â·²´ »µ ,º´²¸Ä´ »·· Á·² ºÂ²É²³ »··
û·Ê´ º»À Á·² ,¾²¸ ¿ÄÂ·Æ Á»»´·Èû·Ê² ÊÄ»»¸ ¿¶³ ¶ÌÂÄ ¿¶»ÂÆ Ìʽ¶ ,²Â»À²É »Ê»½À· ÁÄ·· ²µ ¸»² ,Á³ʾ ²³º ²À·» ² ÁÄÀ º½²À ´Â·ÈÄË Á¾Ä»ÈÄÆà ² ·È ¶½·¸ ÁÄÂĸ 'Áµ»²
,º»»¶Â»·²··Ä´ Á»»¸ Á·Æ û·Ê² ÊÄ ¸»² Ì·Ë´Ê̶ ºÄ»È ¶Ê·Ì¶ ¾ÀÄ Á·Æ Á¹ ² .¶Ê·Ì Á»² Ì·É»³µ ò·· ¿»Â·²´ ºÊĵ·¶ ¿·Ê² Á·Æ ¼»¸ ºµÄÊ ÃÄ Ê²Æ ÄµÄ» ÁÄ·· ,²"º»¾Ë Ê·µ¶ »¾·µ´ »µ Á·Æ
³Ê ²Â¸·Æ Á·Æ ºÂĶ »µ ºÆ²½Ä´Â² Á·² ,ÊÈ»¶ ¹½ »µ Ļ½À ÊĽ»¸ ¸»² ÃÄ .»»¸ Å»·² ¼»¸ Ã"Ë Ç²´ ÁÄ··Ä´ ¿»»ÃÀ ¾²À Ľ»¾ºÄ Á³²¶ »µ »»³ Áµ»² Ã"Ë »µ ¼»¸ ÁÊÄ¶Ê²Æ ¿»Ëµ¹
¿»² º»À ÁȲº Á³»·¶Ä´Â² Á·² ²"º»¾Ë ľ² Ê²Æ Ì·Ä·Ë» Ä»ÆËÀ Á·² ,¶¾·²´ »µ ³ÊÉÀ ¸»² – Ì·²»É³ Á·² Á·»Ä³ ¶Ê¸¹ ² ¼²Â Æ"ij .Á¸»»ÊÉ Á·² Áº½»Ë ľ² Á·Æ ²"º»¾Ë ¿»¾·µ´
º»À ¶Ê·Ì¶ ̹À˳ ÁÆ·² Á¾Ä»ÈÄÆà ² Å»·² ."ÊÄµÂ»É ÄË»µ»² Á·Æ ³·º ¿·» ÄÊÄÃÄÊ´ Á»»É ²ºË»Â »²µ··² ºÊ»ÀʲÆòʺ µ·³½¶ ÌÀ»³ Êĵ ¸»² »·¸²
¼»¸ º³»´ ÊÄ ÁÄ·· ,Ì·Ë´Ê̶ Ä´»µ¾²··Ä´ ² .¿Äµ ÁÄÀÄÂÄÀ²¸·È º·º ò·· ÃÄÆÄ Á»² Áʲ··Ä´
Áû·Ê´ ÁÊij»² Ì·¾ÄÆ̶ û·Ê´ º»À û·Ê² xhbv ywhm_ Ì·¾ÄÆ̶ º»À ºÉ»ÊµÄ´Ã»·² ¼»¸ º²¶ ÊÄ ÁÊÀ Á·Æ Ç»ÆË Á»² ,¾²ÊË» »¾·µ´ »µ ¼»¸ Å»·²
¶½·¸ º²¶ ³Ê ²Â¸·Æ Êĵ ò·· Ļȷ¾²··ÄÊ µ»´Â¶ Áʲ··Ä´ µ³·½À ¸»² Á´²¸ Ë»µÉ Áº»À -¿»»·ÉÀ ¸»² ÃÄ »·· Á´»·² »µ Ê²Æ Áĸ ¸Â·²" ²»Ë - ²"º»¾Ë »Éó»»ÂÉ ¹"Ê´¶ ¶Ê·Ì¶ ÊË
¿Äµ º»À ɲµÄ´ Ä´»µ¾²··Ä´ Á»»¸ º»À ÁÄ··Ä´ Á²µÂ²¾ Å»Âà '¾¾·½¶ Á·ÊºÆ' Êĵ µ³½Â¶ »ÆÀ ¹½ËÌ ²¾ »½" Á·Æ ¶¹º³¶ »µ Áʲ··Ä´ ³·µ ¼·Ê³ »³Ê ¾·µ´¶ Á·²´¶ ÁÊÀ ,¿»¾¾·½¶
.¶Ê·Ì¶ ÊȳÀ Á´»º½ÄÀ ,²"º»¾Ë ˺»··²É˲À ¾²ÊË» »³Ê ¹"¶Ê¶ Ä´»È»»² ʲ ¾²À² Á³²¶ ò·· òµ ."·Äʸ »³Ê ¾·µ´¶ Á·²´¶ ÁÊÀ ,²"º»¾Ë »ÉÃʳ·Æ
_oeds p x bphhm njwdb ydjw` pm ykfyc ,p xc yfhys nwm .nhhgxohhs lhhf h`w kdbac nd_ac .`w _oeds :lhod_ac ,xghdd_vp_m k_wxh k_wxh h`w bhpfc `wc ,h`w wq eo_u
nmke lhhf h`w nd_ac `wc .h`w wqoh_h_` .h`w wqeo_u .`w h`u f`x h`w kdbac nd_ac .hobq` ndqmx h`w nd_ac h`w wq n_h_` ,ldhp nj_o xhbv lhh` n_bo_k nbh_ p x ndwgs
lyp hohoqk cjxkc c_wdc yh` x_wd t dm nehh_ hdkc vw` ho` b `_a g_k`oe_w
·¸¸Å Áȸ²¸¯
°"ÃÈÉ ¶»È¸´
