Page 10 - Yidishe Tzeit - אידישע צייט
P. 10
:Ȳ´Æ³ É´»¸³Æ
:½´Ã«³¼´¯ ´® º´« ·«¹ ½³Äý
~mg|kh hgv ygme m|ek zhidfh six
d|i{ pi{
v}m|dlumh
iim|e v|vlu{v ,dlmp} gedfh s|r {o ~i}d|e dlmp}
sjmm|{ sid slom} v|vgtd six dlmp} qm|irgd mpigf six
h |eg ivr} six h|iek vfmpmmh mg ~eilp {h|de
qhe w_mg_pm vch`w nwm vj nds xbdv yqb lqohhw nw_kv lqb nghhwsxw_s ghm n`qas_ ihe ncdg qjkqdd
c w`b dqmx nds cwd`f qahkhhc hb y`dgk
ym_ dywdyd ym_ cxm k_dhd lqb gkqdd quo_a hb w_s nqhhwxphd_ gdg wqjkqdd
º"¾Ä³¶ ³² ¿¹ÂÀ ˵·¹¾ ·"½ ¿·»³ - Ä"»¸ ʲÀº²ÃÀ É"¶´¶ ÁÊÀ ¾Ë ²¾·¾»¶µ ²À·» ĺÃ'´»ÈÊÄÆ »µ Á·Æ º½»¾ Á»²
¶Ë·µÉ¶ ¶º»Ë ÊÄÂĺÄʺĴû·² ÊÄ´»¾»»¶ Á»² »·· »»Ã ÁÄ··Ä¾»Æ Á·² ÁÄÂÊľ º»»¾Ä´Â·» »µ ÁÊĺ»»Ê³Ã»·² Á³»·¶Ä´Â² ¼»¸ º²¶ ÃÄ ¸»³ "'¶ ʳµ ·ÄÀË" ¶Ê·³¹ ÊÄ´»¾»»¶ Êĵ
ò·· ,º»»É½»¾ºÂ»Ê´ Á·² º»»Éʲ¾É ² º»À ʲ ,¾"ɷȸ É"¶³»Ê Á·Æ ÊĺÊÄ·· Ä´»¾»»¶ »µ Á·² ¼²Â ò·· ¿Äµ½²Â ,¿ÄÂÊ²Æ Á´»¸»Ê ² Å»·² ² Ê²Æ ¶Ë·µÉ¶ ·Â»Èʲ Á»² ºÊ»È²ÉÂ·Æ Ã²··
ò·· Ì·¹·À¶ ¾·³¾³ Êĵ ºÊ²¾ÉĴû·² º²¶ ºË»Â ÁÄÂĸ Ľľķ· ľ² »µ Ê²Æ ¶Â»³ µÀ¾¾ Áò¾ËĴ² ¼»¸ Á³²¶ Ì·Ë·µÉ Ì·¾»¶É ¼²Â Êĵ .Áº·´ ¿·È ʲ» 3 Êij»Ê² Á·Æ ÄÉÊ»È
Êĵ Á·Æ Ì·¹·À ĺ˻À·È ÊÄ»»¸ ºÈ»¸²³ º²¶ Êij² Á½·¸ »»¸ ,ʵ¹ Êĸ·² Á»² ÁÃɲ··Ä´Æ»·² Êĵ Á·Æ ɾ¹ ² Á»»¸ º¾²··Ä´ Á·² ,Á»Êĵ ĺ²ɲ³ º»»Ê³ ºÂ»»¶ Á»·Ë Á·² - ÊÄ´»¾»»¶
.ò´ ÊÄ»»ÊÆ Êĵ Å»·² Ê²Æ º»»´ ò·· ¶À·¶À ÊÄ´»¾»»¶ Êĵ ¸»² ¿Äµ Ê²Æ º² ,ÌÀ² ¿Äµ ²» ÄÈÊ·É »µ Á»² ÁÄ·· ¸»³ ,¶Ê·³¹ ÊÄÂĺ¾Ä¸ ¶Ê·³¹ ² ¸»² ,"'¶ ʳµ ·ÄÀË" ¶Ê·³¹ –
¶½»Æ¶À ÊÄ´»µ¾²··Ä´ ² º½²À Ãľ² òµ .º¾ÄºËÄ´ÉÄ··² Áʲ··Ä´ "·ÄÀË" ¶Ê·³¹ Êĵ ºÂ»¸ ʲ» »»Êµ ÄƲÂÉ ² Á·Æ º»»È ,ºË»Â Á½»»¾´ Á»»É û»¸ ò·· ¶Â»À³ ̵¹·»À
,ºÃ³¾Ä¸ ¿»µÀ·¾ »µ Á·Æ ÊÄÈÊĶ »µ Á»² »»Ã ÄÂĵ»ËÊ²Æ »µ ÁË»··È ºÊÄ·· Á·² Áʲ··Ä´ µÃ»»Ì ¸»² òµ Á·²
¶¾»¶É Á·² ¶¹ÆËÀ ÄȲ´ »µ Á»² »»Ã Á·² Ľľķ· Ì·Ë·µÉ Ì·¾»¶É Á·Æ ¾²È Êĵ ¸»² ,¶Ê·³¹¶ Ì·µÃ»»Ì¶ º½²ÊÆ Á·² Ǿ²ºË º»À Á½²¾ÆÄ´ Êĺ»»··
º½²¸Ê·²Ê²Æ ºÊÄ·· »·¸² Á·² ,¿·Ê² Á·² ¿·Ê² Á»² Áò¾ËĴ² ÁÄÂĸ ¶Ê·³¹ »µ Á·Æ º»»¾Ä´Â·» ¿Ë¾ ¶Ê·³¹¶ »ÂÉÃÄ· »¾¶ÂÀ »µ ¼Ê·µ
,¶Ë·µÉ¶ ¶º»Ë ÊÄ'ÌÀ² Êĵ Á·Æ ¾²ÊºË ² º¾»»È ,¶Ê·³¹ Êĵ Êĵ ·È Á´»ºËÄ´ »µ Á·Æ ¿ËµÉ ̽ʳ³· ÌÀ½Ã¶³ ÌʲÆ̾·
º»À Áº¾²¶Êĵ ¼»¸ »»¸ ÁÄÂÄÉ ¿Äµ½Ê·µ Á·² Ì·µ¾·Ì É"É ¼»¸ ÊÄÆ»È ÊĽ»¾³»·¾´À·² ¿»Â·²´¶ ¿»Â³Ê¶ Ê·µ¶ »Ê·²À· »¾·µ´
ÄÊÄ··Ë ʲ´ »µ Dzʺ ¶Â·À² Ä¾ÄºÂ»Æ Êĵ É"É ,Áʶ² º»»¾Ä´Â·» 1800 Á·Æ µ¹²½ ¿¾·½ Á³²¶ ò·· - ²"º»¾Ë ¿»É»µÈ¶·
Á»² ºÄ··Ä˸·³ ò·· ̷·»Ã Ĵ»µÂÄ»»´Â² ¿¶Ê³² Ì·µ¾·Ì ÁÄÂĸ Ľľķ· Á·² Á˺·²·· ĺÃÀ»Ê²·· ÄÊÄ»»¸ Á³Ä´Ä´
Ì»³ É"É ,ɹȻ ² º»À Áò¾ËĴ² Á·² ÊÄ´»ºÊ²ÂÄ´»»² Êĵ Ê²Æ Ì·½Ê³
.µÂ²¾ ¿ÄÂ·Æ ÁÉÄ Ä¾² »³È Å÷» ·¶Â¶³ Ì·Ä»³É ÁÄ»»Ë»»Ê² º·º ò·· µÃ·À ÊÄ´»º½»··
ÁÄÉ·É·È·È ¼»¸ µ¾»³ Áij²¶ÊÄ Á² ¸»²'à É"É ,²»Éû˷µ !²ÌÊ·³¹ »µ Á»² ¶ÆÉ˶ Ä»»Ê Á·² º»»Éʲ¾É ¾»Æ»·¸²
ÊÄ´»¾ÂÄÈ »·· ̷»¹³ Ľ»¾'˵·¹ »µ ·È É"É ,³¾Ãʳ »µ»Ã¹ ºÆ»·¶ Êĵ »µ º»À - ÊÄµÂ»É ÄË»µ»² Á·Æ ÊÄÈÊĶ
¿»²¾·ÃÀ¶ ¿»¾Ë·Ê» »Ê»É»À º»»¾Ä´Â·» ÄÊÄ»»º »Ë² É"É ,¿»Ä·Ê¶ ̷½ËÀ ¶Ê·³¹ Êĵ Á·Æ Ë·µ»¹ »½À·Ì· ³¾ »³»µÂ »µ Á·Æ ž»¶ Ä´»Èʲ¶
»µ Á½²À Á·² ,ÊÄÈÄ¾Æ »µ Å»·² ÁÈ»¸ ¸Æ³ ,¿»¾Ë·Ê» ÌʲÆÌ É"É ,¿»¾Ë·Ê» ºË»Â ¸»² òµ ¸² ,¸»² "·ÄÀË" »µ»Ã¹· »µ»À¾Ì ¿Ä³ ¿»³»µÂ¶ µÃ·À¶
² º»À Ì·¾²Ë »µ Å»·² ´»µÂÄÊÄƺÂÄ Ì·Â»¹³ É"É ,Á»¾Ê²É ÉÃÂ»Æ É"É ,Ë·¶·³ É"É Êĵ º·´ ÁÄ»»ºËÊ²Æ Ä½Ä¾Ä·· ʲÀº²Ã
»»¸ ò·· ¿Äµ½²Â ,º»»Éʲ¾É Á·² Ì·Ê»¶³ Ê²Æ ºÂÄ´»»²Ä´ ¸»² ò·· ¶Ê·³¹ ² ²¸² º² Áº¾²¶Æ»·² Á·Æ º»»É´»º½»·· ÊÄû·Ê´
º»À ÁÄ··Ä´ ¶Â·É ˵·¹ »µ ¼ËÀ³ òµ Á³²¶ .¾»Æ ¼²Â Á·² ,¿»Â²¾Ã »µ»Ã¹ Ê²Æ ¼»¾ÀÄ ,º»»¾Ä´Â·» ÄʲÀº²Ã ¸»·¾³
Á² º»»´ ¶Ê·³¹ Êĵ ò·· Áʲ» »µ ¼ËÀ³ ÁÄ··Ä´ ´»º½»·· »·¸² ºË»Â ¼»¾´ÄÀ º¾²·· »»¸ .¶Ê·³¹ Ä´»¾»»¶
.²ÃƷɳ ¹Â·À½ º»»Éʲ¾É Ä´»º½»Ê ² Á·ºÄ´Æ»·² Á»·Ë µÃ·À Êĵ º²¶ ,·Êµ¶³ ,¶Ê·³¹ ²¸² Áº¾²¶Æ»·² Á·² Á³²¶ ·È ¶Ê·³¹ ÄÊÄ»»º »µ ¼»¸ º²¶ Á³»·¶Ä´Â²
´»Ê³»² ´»µÂĺ˾·Æ ¸»² ÃÄ ÁÄÂĸ º»»¾Ä´Â·» ľ»Æ Á·² ,Ì·Ê·È· Ì·¾·µ´ Á»² ÁÃɲ··Ä´Æ»·² ÁÄÂĸ »»¸ ò·· ¿Äµ½²Â ¿ÄÊÄÂÄ¾É ² Å»·² ÊÆÃÀ »ÌÀ³ "·ÄÀË"
»µ»Ã¹· »µ»À¾Ì Ê²Æ ÁÄ´ÂÄʳ·Èû·Ê² Êĵ Á·² ,ÌÀ²¶ ¼Êµ ¿Äµ Áʲ··Ä´ ʲ··Ä´ ºÀĺ²Ä´ Á·² ,Êij·ºË ÄʲÀº²Ã ÄË»À»»¶ ´Â²¾ ÁÄÀ·ÂÄ´ ºË»Â Êij² º²¶ ÃÄ ,¿ÄÂʲÆ
Á·Æ º»»É´»º½»·· Á·² Ì·È»¹Â òµ ʲÀº²Ã ò·· ,ľĴ»·· Á»² ¼²Â "ºÆ·¾ ¶ËÀ ¾²·»·" »µ
_ghkx hw_ t_x v
b`_ ucacd _ghkx lhkxdwh w_mg_p b`_ ucac ydsyyxc`
c w`b dqmx y`dgk dhc xghdd_k_wgp nmfo wwc bhaoc ho`wc hh` c`hpm
·¸¸Å Áȸ²¸¯
·"ÁÈÉ ¼¸·Ã´È
:½´Ã«³¼´¯ ´® º´« ·«¹ ½³Äý
~mg|kh hgv ygme m|ek zhidfh six
d|i{ pi{
v}m|dlumh
iim|e v|vlu{v ,dlmp} gedfh s|r {o ~i}d|e dlmp}
sjmm|{ sid slom} v|vgtd six dlmp} qm|irgd mpigf six
h |eg ivr} six h|iek vfmpmmh mg ~eilp {h|de
qhe w_mg_pm vch`w nwm vj nds xbdv yqb lqohhw nw_kv lqb nghhwsxw_s ghm n`qas_ ihe ncdg qjkqdd
c w`b dqmx nds cwd`f qahkhhc hb y`dgk
ym_ dywdyd ym_ cxm k_dhd lqb gkqdd quo_a hb w_s nqhhwxphd_ gdg wqjkqdd
º"¾Ä³¶ ³² ¿¹ÂÀ ˵·¹¾ ·"½ ¿·»³ - Ä"»¸ ʲÀº²ÃÀ É"¶´¶ ÁÊÀ ¾Ë ²¾·¾»¶µ ²À·» ĺÃ'´»ÈÊÄÆ »µ Á·Æ º½»¾ Á»²
¶Ë·µÉ¶ ¶º»Ë ÊÄÂĺÄʺĴû·² ÊÄ´»¾»»¶ Á»² »·· »»Ã ÁÄ··Ä¾»Æ Á·² ÁÄÂÊľ º»»¾Ä´Â·» »µ ÁÊĺ»»Ê³Ã»·² Á³»·¶Ä´Â² ¼»¸ º²¶ ÃÄ ¸»³ "'¶ ʳµ ·ÄÀË" ¶Ê·³¹ ÊÄ´»¾»»¶ Êĵ
ò·· ,º»»É½»¾ºÂ»Ê´ Á·² º»»Éʲ¾É ² º»À ʲ ,¾"ɷȸ É"¶³»Ê Á·Æ ÊĺÊÄ·· Ä´»¾»»¶ »µ Á·² ¼²Â ò·· ¿Äµ½²Â ,¿ÄÂÊ²Æ Á´»¸»Ê ² Å»·² ² Ê²Æ ¶Ë·µÉ¶ ·Â»Èʲ Á»² ºÊ»È²ÉÂ·Æ Ã²··
ò·· Ì·¹·À¶ ¾·³¾³ Êĵ ºÊ²¾ÉĴû·² º²¶ ºË»Â ÁÄÂĸ Ľľķ· ľ² »µ Ê²Æ ¶Â»³ µÀ¾¾ Áò¾ËĴ² ¼»¸ Á³²¶ Ì·Ë·µÉ Ì·¾»¶É ¼²Â Êĵ .Áº·´ ¿·È ʲ» 3 Êij»Ê² Á·Æ ÄÉÊ»È
Êĵ Á·Æ Ì·¹·À ĺ˻À·È ÊÄ»»¸ ºÈ»¸²³ º²¶ Êij² Á½·¸ »»¸ ,ʵ¹ Êĸ·² Á»² ÁÃɲ··Ä´Æ»·² Êĵ Á·Æ ɾ¹ ² Á»»¸ º¾²··Ä´ Á·² ,Á»Êĵ ĺ²ɲ³ º»»Ê³ ºÂ»»¶ Á»·Ë Á·² - ÊÄ´»¾»»¶
.ò´ ÊÄ»»ÊÆ Êĵ Å»·² Ê²Æ º»»´ ò·· ¶À·¶À ÊÄ´»¾»»¶ Êĵ ¸»² ¿Äµ Ê²Æ º² ,ÌÀ² ¿Äµ ²» ÄÈÊ·É »µ Á»² ÁÄ·· ¸»³ ,¶Ê·³¹ ÊÄÂĺ¾Ä¸ ¶Ê·³¹ ² ¸»² ,"'¶ ʳµ ·ÄÀË" ¶Ê·³¹ –
¶½»Æ¶À ÊÄ´»µ¾²··Ä´ ² º½²À Ãľ² òµ .º¾ÄºËÄ´ÉÄ··² Áʲ··Ä´ "·ÄÀË" ¶Ê·³¹ Êĵ ºÂ»¸ ʲ» »»Êµ ÄƲÂÉ ² Á·Æ º»»È ,ºË»Â Á½»»¾´ Á»»É û»¸ ò·· ¶Â»À³ ̵¹·»À
,ºÃ³¾Ä¸ ¿»µÀ·¾ »µ Á·Æ ÊÄÈÊĶ »µ Á»² »»Ã ÄÂĵ»ËÊ²Æ »µ ÁË»··È ºÊÄ·· Á·² Áʲ··Ä´ µÃ»»Ì ¸»² òµ Á·²
¶¾»¶É Á·² ¶¹ÆËÀ ÄȲ´ »µ Á»² »»Ã Á·² Ľľķ· Ì·Ë·µÉ Ì·¾»¶É Á·Æ ¾²È Êĵ ¸»² ,¶Ê·³¹¶ Ì·µÃ»»Ì¶ º½²ÊÆ Á·² Ǿ²ºË º»À Á½²¾ÆÄ´ Êĺ»»··
º½²¸Ê·²Ê²Æ ºÊÄ·· »·¸² Á·² ,¿·Ê² Á·² ¿·Ê² Á»² Áò¾ËĴ² ÁÄÂĸ ¶Ê·³¹ »µ Á·Æ º»»¾Ä´Â·» ¿Ë¾ ¶Ê·³¹¶ »ÂÉÃÄ· »¾¶ÂÀ »µ ¼Ê·µ
,¶Ë·µÉ¶ ¶º»Ë ÊÄ'ÌÀ² Êĵ Á·Æ ¾²ÊºË ² º¾»»È ,¶Ê·³¹ Êĵ Êĵ ·È Á´»ºËÄ´ »µ Á·Æ ¿ËµÉ ̽ʳ³· ÌÀ½Ã¶³ ÌʲÆ̾·
º»À Áº¾²¶Êĵ ¼»¸ »»¸ ÁÄÂÄÉ ¿Äµ½Ê·µ Á·² Ì·µ¾·Ì É"É ¼»¸ ÊÄÆ»È ÊĽ»¾³»·¾´À·² ¿»Â·²´¶ ¿»Â³Ê¶ Ê·µ¶ »Ê·²À· »¾·µ´
ÄÊÄ··Ë ʲ´ »µ Dzʺ ¶Â·À² Ä¾ÄºÂ»Æ Êĵ É"É ,Áʶ² º»»¾Ä´Â·» 1800 Á·Æ µ¹²½ ¿¾·½ Á³²¶ ò·· - ²"º»¾Ë ¿»É»µÈ¶·
Á»² ºÄ··Ä˸·³ ò·· ̷·»Ã Ĵ»µÂÄ»»´Â² ¿¶Ê³² Ì·µ¾·Ì ÁÄÂĸ Ľľķ· Á·² Á˺·²·· ĺÃÀ»Ê²·· ÄÊÄ»»¸ Á³Ä´Ä´
Ì»³ É"É ,ɹȻ ² º»À Áò¾ËĴ² Á·² ÊÄ´»ºÊ²ÂÄ´»»² Êĵ Ê²Æ Ì·½Ê³
.µÂ²¾ ¿ÄÂ·Æ ÁÉÄ Ä¾² »³È Å÷» ·¶Â¶³ Ì·Ä»³É ÁÄ»»Ë»»Ê² º·º ò·· µÃ·À ÊÄ´»º½»··
ÁÄÉ·É·È·È ¼»¸ µ¾»³ Áij²¶ÊÄ Á² ¸»²'à É"É ,²»Éû˷µ !²ÌÊ·³¹ »µ Á»² ¶ÆÉ˶ Ä»»Ê Á·² º»»Éʲ¾É ¾»Æ»·¸²
ÊÄ´»¾ÂÄÈ »·· ̷»¹³ Ľ»¾'˵·¹ »µ ·È É"É ,³¾Ãʳ »µ»Ã¹ ºÆ»·¶ Êĵ »µ º»À - ÊÄµÂ»É ÄË»µ»² Á·Æ ÊÄÈÊĶ
¿»²¾·ÃÀ¶ ¿»¾Ë·Ê» »Ê»É»À º»»¾Ä´Â·» ÄÊÄ»»º »Ë² É"É ,¿»Ä·Ê¶ ̷½ËÀ ¶Ê·³¹ Êĵ Á·Æ Ë·µ»¹ »½À·Ì· ³¾ »³»µÂ »µ Á·Æ ž»¶ Ä´»Èʲ¶
»µ Á½²À Á·² ,ÊÄÈÄ¾Æ »µ Å»·² ÁÈ»¸ ¸Æ³ ,¿»¾Ë·Ê» ÌʲÆÌ É"É ,¿»¾Ë·Ê» ºË»Â ¸»² òµ ¸² ,¸»² "·ÄÀË" »µ»Ã¹· »µ»À¾Ì ¿Ä³ ¿»³»µÂ¶ µÃ·À¶
² º»À Ì·¾²Ë »µ Å»·² ´»µÂÄÊÄƺÂÄ Ì·Â»¹³ É"É ,Á»¾Ê²É ÉÃÂ»Æ É"É ,Ë·¶·³ É"É Êĵ º·´ ÁÄ»»ºËÊ²Æ Ä½Ä¾Ä·· ʲÀº²Ã
»»¸ ò·· ¿Äµ½²Â ,º»»Éʲ¾É Á·² Ì·Ê»¶³ Ê²Æ ºÂÄ´»»²Ä´ ¸»² ò·· ¶Ê·³¹ ² ²¸² º² Áº¾²¶Æ»·² Á·Æ º»»É´»º½»·· ÊÄû·Ê´
º»À ÁÄ··Ä´ ¶Â·É ˵·¹ »µ ¼ËÀ³ òµ Á³²¶ .¾»Æ ¼²Â Á·² ,¿»Â²¾Ã »µ»Ã¹ Ê²Æ ¼»¾ÀÄ ,º»»¾Ä´Â·» ÄʲÀº²Ã ¸»·¾³
Á² º»»´ ¶Ê·³¹ Êĵ ò·· Áʲ» »µ ¼ËÀ³ ÁÄ··Ä´ ´»º½»·· »·¸² ºË»Â ¼»¾´ÄÀ º¾²·· »»¸ .¶Ê·³¹ Ä´»¾»»¶
.²ÃƷɳ ¹Â·À½ º»»Éʲ¾É Ä´»º½»Ê ² Á·ºÄ´Æ»·² Á»·Ë µÃ·À Êĵ º²¶ ,·Êµ¶³ ,¶Ê·³¹ ²¸² Áº¾²¶Æ»·² Á·² Á³²¶ ·È ¶Ê·³¹ ÄÊÄ»»º »µ ¼»¸ º²¶ Á³»·¶Ä´Â²
´»Ê³»² ´»µÂĺ˾·Æ ¸»² ÃÄ ÁÄÂĸ º»»¾Ä´Â·» ľ»Æ Á·² ,Ì·Ê·È· Ì·¾·µ´ Á»² ÁÃɲ··Ä´Æ»·² ÁÄÂĸ »»¸ ò·· ¿Äµ½²Â ¿ÄÊÄÂÄ¾É ² Å»·² ÊÆÃÀ »ÌÀ³ "·ÄÀË"
»µ»Ã¹· »µ»À¾Ì Ê²Æ ÁÄ´ÂÄʳ·Èû·Ê² Êĵ Á·² ,ÌÀ²¶ ¼Êµ ¿Äµ Áʲ··Ä´ ʲ··Ä´ ºÀĺ²Ä´ Á·² ,Êij·ºË ÄʲÀº²Ã ÄË»À»»¶ ´Â²¾ ÁÄÀ·ÂÄ´ ºË»Â Êij² º²¶ ÃÄ ,¿ÄÂʲÆ
Á·Æ º»»É´»º½»·· Á·² Ì·È»¹Â òµ ʲÀº²Ã ò·· ,ľĴ»·· Á»² ¼²Â "ºÆ·¾ ¶ËÀ ¾²·»·" »µ
_ghkx hw_ t_x v
b`_ ucacd _ghkx lhkxdwh w_mg_p b`_ ucac ydsyyxc`
c w`b dqmx y`dgk dhc xghdd_k_wgp nmfo wwc bhaoc ho`wc hh` c`hpm
·¸¸Å Áȸ²¸¯
·"ÁÈÉ ¼¸·Ã´È
